Budisava – najmlađe selo u Šajkaškoj oblasti

Naseljavanje stanovništva pokrenuo je Janoš Hankonji 1883. godine na državnom zemljištu koje je u to vreme bilo pokriveno gustom šumom. Meštanin Boško Brzić, iako je rođeni Koviljčanin, istoriju Budisave drži u malom prstu. Kao dete je iz susednog Kovilja dolazio s roditeljima, koji su se bavili zemljoradnjom, da prodaje lubenice, dinje i paradajz, da bi nakon završenog školovanja postao nastavnik u budisavskoj osnovnoj školi.

– Krajem 19. veka Koviljčani su odlučili da prodaju deo državnog zemljišta, koje nije bilo valjano iskorišćeno ni isparcelisano, pa su u novinama objavili oglas – kazao je Brzić. – To je pročitao i Temerinac Janoš Hankonji, koji je taj oglas prosledio austrougarskoj vladi u Budimpešti i predložio da se tu osnuje selo. Hankonji je od ugarskog predsednika vlade Kalmana Tise zatražio da pomogne kolonizaciju Mađara i Nemaca jer je u okolnim mestima živelo većinski srpsko stanovništvo. U znak zahvalnosti predsedniku ugarske vlade Kalmanu Tisi, žitelji su novooformljeno selo nazvali ime Tisakalmanfalva (Selo Tise Kalmana), dok su ga Nemci zvali Njaldneudorf (Šumsko novo selo).

Brzić je objasnio da su Budisavu naselili isključivo Mađari i Nemci, a po aktu o dozvoli da se gradi selo, polovina porodica je morala biti mađarske nacionalnosti, dok su drugu polovinu stanovništva morale činiti Švabe. Iako je nešto od materijala za gradnju bilo besplatno, svi naseljenici su morali godinama da odplaćuju zemlju i kuću. Domovi prvih Budisavljana pravljeni su od zemlje – tzv. nabijače – a pokrivali su ih crepom ili trskom.

Umesto novca, isplata u hlebu

Osim uzgoja pšenice, kukuruza, suncokreta, šećerne repe i, za vreme Drugog svetskog rata pamuka, Budisavljani su se bavili i stočarstvom. Zbog toga meštani, čak i bračni drugovi, odlučili su da uslužno čuvaju seosku stoku na ispaši, a svoj rad naplaćivali u novcu ili naturi. Osim para i žitarica, domaćini su kravare ili svinjare plaćali i hlebom. Čuvari stoke bi domaćicama unapred najavili kada žele da budu plaćeni hlebom, koji je morao težiti najmanje tri kilograma.

Po rečima našeg sagovornika, Mađari i Nemci, a kasnije i Srbi, oduvek su živeli u slozi, komšije su se međusobno pomagale, a deca igrala bez obzira na nacionalnost. O bliskim i dobrim odnosima pripadnika različitih naroda i vere svedoče i crkve: Katolička, Pravoslavna i Reformatska koje se nalaze jedna blizu druge. Do 1946. godine postojala je i četvrta – Evangelistička crkva – koja je srušena 1946. godine nakon završetka Drugog svetskog rata.

S. Kovač

Projekat „Prigradska naselja – Od osnivanja do budućnosti” je sufinansirao Grad Novi Sad, a stavovi izneti u podržanom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio novac