Bogata istorija iza poznatih novosadskih fasada

Nakon rušenja Novog Sada tokom bombardovanja 1849. godine, kada je od postojećih 2.812 zgrada ostalo svega 808, došlo je do obnove grada. Tada je podignut velik broj građanskih kuća u samom centru i od nekada skromnog poluorijentalnog mesta, Novi Sad postaje manja srednjoevropska varoš.

Novosadska arhitektura jeste nešto po čemu naš grad postaje  prepoznatljiv kao doskorašnja prestonica kulture, ali o našim zdanjima još uvek malo znamo. Verovatno se retko ko zapita šta predstavlja plava zgrada na uglu Miletićeve i Grčkoškolske ulice sa statuom na vrhu. Radi se o dvospratnoj neobaroknoj palati Centralnog kreditnog zavoda, koja je dobila i naziv „Zlatni čovek”, zbog bronzane skulpture Hermesa na vrhu kupole na uglu. Izgrađena je kao jednospratnica 1896. godine, drugi sprat je dozidan 1921, dok je obnavljana u dva navrata, krajem 70-ih i početkom 2000-ih.

Zgrada sličnog naziva – Gvozdeni čovek, koja se nalazi tik uz katoličku crkvu Imena Marijinog (odnosno katedrale, kako je lokalci zovu) takođe je prepoznatljivi simbol našeg grada. Iako je adresirana na Njegoševu ulicu, svojom pozicijom nastavlja niz prelepih zgrada na Trgu slobode (Hayićeva kuća – Apolo centar i dve zgrade Vojvođanske banke). Inače je izgrađena u stilu secesije, u obliku ćiriličnog slova „Š“, 1908/09. godine. Interesantno je da se na mestu ove zgrade u 18. veku nalazilo katoličko groblje, a početkom 19. veka izgrađena je dvospratna zgrada, takođe poznata kao „Gvozdeni čovek“.

Zgrada Banovine ubraja se među značajnije kada je reč o stilu moderne arhitekture. Ona je građena od 1936. do 1939. godine i danas je sedište Pokrajinske vlade. Objekat je zatvorene izdužene potkovičaste osnove. Polukružni deo zgrade nalazi se na zapadnoj strani, dok je na istočnoj strani kula čija je osnova kvadratnog preseka. Zgrada se sastoji od suterena, partera i dva sprata, dužine je 180 metara, širine 44 metra i visine oko 20 metara, osim kule, čija je visina 42 metra. Obložena je belim bračkim mermerom.

Osim starih zdanja koja su draža našim sugrađanima, izdvajaju se i one najmodernije napravljene u poslednjih 30 godina, među kojima je favorit svakako zgrada Naftne industrije Srbije na uglu Bulevara oslobođenja i Narodnog fronta. Objekat je zvanično završen 1998. godine, čime je započeta transformacija tog dela grada u poslovno-finansijski distrikt. Iako prema mnogima odiše hladnoćom, postavljena plava fontana na parteru visokom tri metra, osvežava monotoni izgled fasade, a naročito u letnjem periodu. Uz zgradu NIS-a, u Srpskoj Atini prepoznatljive su i zgrade Istorijskog arhiva grada Novog Sada, potom Park siti, Kontinental i Rektorat.

Tekst i foto:

D. Klašnja – A. Čegar