„DNEVNIK” U POSETI SPECIJALNOM REZERVATU PRIRODE „TITELSKI BREG” (2) Zaštita flore i faune je prioritet u odnosu na turizam
Titelski breg, koji je od 2012. Specijalni rezervat prirode, obogaćuju životom i vrste ptica koje su specifične za suva, stepska ali i za močvarna područja, zbog blizine reke Tise, Begeja, Dunava, ribnjaka, brojnih kanala, jezera...
Od tipično stepskih vrsta u lesnim odsecima, gnezdi se pčelarica, a ponegde i lasta bregunica i sova kukumavka. Na blagim padinama u blizini Ločkih pašnjaka prema Vilovu, postavljene su kućice za modrovrane, te su i one verni stanovnici ovog područja, a saradnik u Ustanovi za zaštitu prirode „Titelski breg” Aleksandra Nikolić kaže da će ove sezone postojeće kućice popravljati, no nekoliko desetina novih će i postaviti.
Kao jedna od aktivnih mera zaštite Titelskog brega sprovodi se košenje i uklanjanje invazivnih vrsta
Direktor Ustanove za zaštitu prirode „Titelski breg” Zoran Pavlović govori nam da su najviše ponosni na hranilište za grabljivice, pre svega za orla belorepana, ali se u poslednjih par godina pojavio i čuveni orao krstaš.
– Kao upravljači, imamo veterinarsku dozvolu da na hranilište iznosimo ostatke hrane, animalni otpad, uginuća, preuzeta od poljoprivrednih gazdinastava. Tako u zimskom periodu kao aktivnu meru zaštite radimo prihranu pticama i pomažemo im da prežive. Ono se nalazi na lokalitetu Stara ciglana, koji je u režimu trećeg stepena zaštite. Tu se nalazi i zemunica, koja nam služi za posmatranje, i prijem ljubitelja prirode. Zemunica je opremljena posebnim staklom, a imamo i „live stream” nadzor na našem Jutub kanalu, preko kog svakog momenta možete da pristupite i vidite šta se dešava na hranilištu. U zemunice se ulazi isključivo po mraku, a preporuka je da se tako i izlazi, kako ne bismo uznemirili ptice tokom dana – poručuje Pavlović.
Od sisara, na Titelskom bregu obitava divlja mačka, sa kojom smo mogli da imamo bliski susret samo da smo došli koji satak ranije, a tu su dabar i vidra koji su povratnici i nastanjuju podnožje brega. Smatralo se da su u nekom periodu veverice nestale, međutim, poslednjih godina su viđene u šumama oko Titelskog brega, u blizini Mošorina.
– Paradoks je da, koliko sa jedne strane imamo negativan faktor sa požarima koji se spuštaju niz padinu sa poljoprivrednih površina ugrožavajući populacije insekata, sa druge strane na padini koja je gorela prošle godine, babaluška je izrasla u ogromnom brojnu jedinki – rekla je naša sagovornica, dodavši da su im saradnici sa fakulteta objasnili da postoje vrste koje jedino posle požara mogu da dođu do izražaja u prirodi, i to je valjda ta prirodna ravnoteža.
Puca pogled od Banata sve do Srema
„Kalvarija je na šest minuta hoda od centra Titela, sa koje puca pogled na ušće Begeja u Tisu, blizu je ušće Tise u Dunav, no pogled zahvata Banat, a i Srem. Kalvarija je kulturno dobro od izuzetnog značaja na nivou Srbije, jer predstavlja neprocenjivi arheološki izvor. Na Ločke pašnjake nije preporučljivo silaziti, no sa druge strane regionalnog puta postoji eko – učionica, odnosno odmorište na koje se rado svraća. Napravili smo ih još kod Mošorina i kod Vilova”, priča nam Aleksandra Nikolić.
Plato Titelskog brega „otpada” na poljoprivredne površine, koje su u široj zoni zaštite. To je dosta velika površina, a aktivnosti koje se sprovode direktno utiču na prvi i drugi stepen zaštite. Direktor Pavlović kaže da su pokrenuli akciju sakupljanja ambalažnog otpada, ne bi li uticali na zaštitu, što se ispostavilo kao odličan potez.
– Poljoprivrednici odlažu ambalaže sredstava kojima prskaju svoje njive, u postavljene kontejnere, a mi to prikupimo i prosledimo dalje udruženju proizvođača tih sredstava koji to dalje odlažu. Sve više tog otpada uspevamo da sakupimo, te nekada nedeljno praznimo kontejnere i dva puta, što je pokazatelj da ljudi hoće da sarađuju – rekao je direktor.
Kao jedna od aktivnih mera zaštite sprovodi se košenje i uklanjanje invazivnih vrsta.
– U pašnjaku je počeo da se širi močvarni ekosistem, te smo na ovaj način uspeli da saniramo taj problem i sačuvamo izvorno stanište za tekunice, kako bi poboljšali njihov status u ovom rezervatu. Takođe, tekunice vole pregledan teren, te se uspostavila saradnja sa ločkim stočarima, i zahvaljujući pašarenju, stvaraju se pogodni uslovi za održavanje pašnjaka i njeno zadržavanje – zaključuje Pavlović, dodajući da su arheološka nalazišta kao vredno kulturno dobro takođe jedno od razloga stavljanja pod zaštitu Titelskog brega.
Kada je reč o turizmu, Kalvarija je najznačajniji lokalitet u ovom rezervatu, i u formi vidikovca nalazi se u neposrednoj blizini Titela. Stoga je sav turistički potencijal skoncentrisan na tom području. Po rečima Aleksandre Nikolić, Titelski breg je atipično područje i zato nema vizitorski centar u okviru granica zaštićenog područja, jer su one na nepristupačnim mestima i dosta su uske, što je dobro za samo područje, ali njima kao upravljačima predstavlja problem u smislu kontrole, ali i turističke promocije.
Sačuvati lepotice kao što je gorocvet
„Zbog flore brega, kao aktivnu meru zaštite sprovodimo obnavljanje starih atarskih puteva, koji su granično područje između obradivih površina i samog zaštićenog područja, zbog uticaja hemijskih sredstava i drugih negativnih faktora na floru”, navodi Aleksandra Nikolić. „Tu imamo divne vrste poput niskog irisa, gorocveta, brojnih vrsta lukovica, a jedan od njih je Valdštajnov luk. Tu su i bademić, šafran koji prvi cveta u februaru, dok babaluška svojim žutim cvetovima ulepšava boje jeseni.
Osnovni turističko – edukativni sadržaj skocnetrisan je u Ustanovi za zaštitu prirode „Titelski breg”, gde se posetioci pomoću interaktivne makete i dijoramskog prikaza upoznaju sa osnovnim vrednostima rezervata. U ponudi je i šetnja do vidikovca, a za posebne interesne grupe postoje određene staze po atarskim putevima koje preporučuju u zavisnosti od sezone, te će od doba gnežđenja određenih vrsta ptica, ili cvetanja određenih biljaka zavisiti i šetnja, jer prioritet nije turizam, već zaštita prirode!
– Na neke lokalitete ne puštamo posetioce, kako zbog ugrožavanja određenih vrsta, tako i zbog same sigurnosti turista – pojašnjava Aleksandra. – Na primer, na području koje čuva odseke visoke i do 20 metara, i zbog opasnosti ih ne preporučujemo. U kreiranju smo specifične ponude „Svedok brdo”, u okviru kog je plan da otvorimo suvenirnicu, ali i stvorimo mogućnost degustacije tradicionalnog kitnjikeza, napravimo program za paraglajdere, ili ponudu krstarenja Tisom, Begejom, sve do ušća.
O bogatsvu arheologije vrednom pažnje pisaćemo u narednom broju nedeljnog „Dnevnika”.