SREMSKOMITROVAČKI GLAC ČUVA VEKOVNE TAJNE Ovde je nekada bio SIRMIJUM, ARHEOLOZI NAILAZE NA BLAGO
SREMSKA MITROVICA: Današnja Sremska Mitrovica, u rimsko doba slavni Sirmium, bila je jedna od četiri prestonice Rimskog carstva posle reformi cara Dioklecijana.
Najpoznatiji istoričar 4. veka Amijan Marcelin nazvao ga je „slavnom i mnogoljudnom majkom gradova“, jer je u njemu rođeno nekoliko rimskih imperatora, potvrđeno je bar šest, a ima i pretpostavki da je taj broj dvocifren, piše portal mojgradsm.
Na samo 4 kilometra od Sremske Mitrovice, na potesu od davnina poznatom kao Glac, koji je dobio ime po vlasniku imanja, Petru Glacu, ratari su bar dva veka unazad pronalazili ostatke grnčarije, novca, antičkog građevinskog materijala.
Za vreme Prvog svetskog rata jedan austrougarski vojnik češkog porekla zapisao je u svoj dnevnik šta su sve on i njegovi saborci pronašli tokom kopanja rovova na istom tom mestu.
Prva ozbiljnija iskopavanja krenuće tek krajem 20. veka, pod vodstvom Arheološkog instituta u Beogradu i Muzeja Srema, često su se u tu avanturu upuštali i strani stručnjaci, svesni važnosti otkića, nove carske palate cara Maksimijana Herkulija (286-305).
Moguće da je tu bilo pristanište
-Izgleda da se na Savskoj obali u blizini palate nalazilo pristanište, ali to su samo za sada informacije koje smo dobili od ronilaca, a o tome će reći nešto više ozbiljnija hidrološka istraživanja. Najznačajnije što je pronađeno je svakako kamen, i prostorija sa mozaikom koji je verovatno najveći mozaik koji je pronađen na teritoriji Srbije, i on je izuzetan. Ali ovaj kamen, vrsta kamena i dekoracije, oblici koje nismo pronašli u carskoj palati u Sirmiumu. Znate mi u Srbiji imamo pravu carsku palatu, gde je stolovao imperator i to u Sirmiumu, a za ovu ovde imamo dokaz koji je rekao rimski istoričar Aurelije Viktor, znači rimski izvor u 4. veku, da je palata. Na Gamzigradu Galerijevo je mesto, Romulijana i nigde se ne pominje u istorijskim izvorima da je palata. To su monumentalni kompleksi Romulijana i Glac, koji imaju direktnu vezu sa rimskim carevima. To je sve jedinstveno“, kaže Pop-Lazić.
Dr Stefan Pop-Lazić, iz Arheološkog instituta u Beogradu, godinama se bavi istraživanjima na teritoriji antičkog Sirmijuma, proveo je ekipu kroz lokalitet na Glacu i ispričao saznanja i planove vezane za ovo istraživanje.
- Ovaj lokalitet je poznat još od 19. veka, kada je imanje kupio Petar Glac. Prva istraživanja sprovodio je arheolog amater Ignjat Jung iz Mitrovice. Na tom prostoru pronalaženi su sarkofazi, ostaci rimskih vodovodnih cevi i drugih predmeta. Mozaik veličine nekih 70 m2 je otkriven tokom Prvog svetskog rata, ali je i zatrpan. Prva naredna iskopavanja vršio je arheolog Muzeja Srema, Petar Milošević 60-ih godina 20. veka, a prva neka ozbiljnija istraživanja sprovodio je Muzej Srema, u saradnji s Arheološkim institutom iz Beograda 1994. godine, pod rukovodstvom čuvenog dr Vladislava Popovića i tada je ponovo otkriven taj mozaik koji je otkopan tokom Prvog svetskog rata, što je bila potvrda postojanja carske palate Maksimijana Herkulija - počeo je priču o lokalitetu Glac Pop-Lazić.
Rimski istoričar Aurelijan Viktor zapisao je u 4. veku da je Maksimijan Herkulije podigao carsku palatu na mestu gde su njegovi roditelji radili kao nadničari u poljima oko Sirmiuma. Kuriozitet je da se ispod carske palate nalazi naselje iz perioda latena, pronađeni su ostaci keltskog naselja, što govori o važnosti samog mesta i kontinuitetu života na ovim prostorima.
-Arheološki park Glac obuhvata nekih 11 hektara, a mi smo ogradili 6 hektara. Ovde je veliko nalazište, ovde pronalazimo i austro-ugarske rovove i utvrđenja iz Prvog svetskog rata u blizini se odigrala i Bitka na Čevrntiji, odnosno Legetu. Austro-ugari su tokom kopanja rovova presekli mozaik koji je pronađen. Istraživanja u novije vreme su započeta 2017. godine u saradnji sa Sidnejskim univerzitetom, a ovo je šesta kampanja istraživanja. Pored velike aule, primajuće prostorije koja ima preko 450 m2 mozaika, otkrili smo i neke prostorije koje su verovatno bile kupatila ali koje su dekorisane sa posebnom vrstom kamena koja se jedino pronalazi u carskim palatama, recimo u Sirmijumu i u Galerijevoj palati u Solunu u Grčkoj - navodi rukovodilac istraživanja dr Stefan Pop-Lazić.
Građevinski kompleks Carske palate jedan je od najvažnijih arheoloških nalazišta u Sremskoj Mitrovici ali i šire. Potencijal koji ima ovo područje jedinstven je na teritoriji Srbije.
Zato će se istraživanja na lokalitetu Glac nastaviti, a jedan od važnih koraka ka zaštiti ovog mesta je i to što je 2019. godine proglašen arheološkim parkom.