BICIKLOM KROZ VOJVODINU: ALIBUNAR (3) Drvo izniklo međ šinama kojima vozovi više ne jure ka Samošu
Iz centra Alibunara nastavljam ka jednom od bunara u mestu koje je dobilo ime upravo po tim bunarima.
U Ulici Vuka Karadžića zatičem scenu kakva se do pre 20-30 godina viđala u većini vojvođanskih sela: krave se vraćaju same sa ispaše i pronalaze put do svojih kuća. U jednoj gazdaškoj rumunskoj kući u ovoj ulici, svojih šest krava dočekuje gazdarica. Jedna od krava mazno češe vrat o sveže okrečeno stablo pred kućom. Scena “Vojvodine stare” o kojoj su pevali i govorili Veljko Petrović i Draško Ređep. Uloge su drugačije od vremena kada je 1911. Veljko Petrović napisao pesmu “Vojvodino stara, zar ti nemaš stida”, ali mnogi motivi su i danas prisutni.
Na česmi pri kraju Ulice Vuka Karadžića stoji natpis na srpskom i rumunskom “Čuvajmo čistoću!”. Ljudi stoje u redu da natoče vodu. Pored česme jedna od mnogih napuštenih kuća u mestu. Na ovoj pored natpisa “Kuća na prodaju” stoji telefon koji počinje sa brojem 383 što je pozivni za Kosovo.
Iako ima puno praistorijskih i antičkih nalazišta, ne zna se pouzdano tačno vreme nastanka Alibunara. Pošto nisu vršena stručna arheološka istraživanja, glinene posude i stari antički novac pronalaženi su slučajno, prilikom oranja ili zidanja kuća. Na osnovu tako pronađenog materijala pretpostavlja se da se kao naselje Alibunar formirao još u periodu mlađeg bronzanog doba, jer su u delu zvanom Veliki dol još 1894. pronađeni mnogi kućni predmeti od bronze i gline. U alibunarskom ataru je 1861. iskopano pet glinenih urni, u kojima su se nalazile polusagorele ljudske kosti i klupčad riđe kose, što ukazuje da su prastari stanovnici Alibunara na tom mestu kremirali svoje mrtve.
Alijina voda postala Alijin bunar
Po predanju, pre Turaka, naselje se zvalo Krsturnica, najverovatnije zbog raskršća puteva. Kao važno strategijsko mesto bilo je korišćeno od seobe naroda do danas. I sam sultan Mustafa Drugi boravio je u Alibunaru 1695. odakle je poslao svoje paše da mu reorganizuju vojsku za nove poduhvate.
Ako je verovati predanjima, Alibunar je dobio ime po Ali-paši, koji je u Alibunaru imao marvu, pa mu je trebao i bunar. U Kruševskom pomeniku iz 15. veka naselje se pominje kao Alijina voda, što svedoči o postajanju i Alijinog bunara.
Vidljivi tragovi ostali su i iz perioda Rimljana. Prilikom seobe naroda prema Dakiji, a radi odbrane, podizani su odbrambeni šančevi, od kojih se jedan nalazi između Alibunara i Lokava. Iz rimskog perioda najviše ima sačuvanog novca i nešto grčkih i rimskih medaljona. Godine 1848. nađen je i jedan zlatnik iz vremena cara Honorija, a 1885. prilikom kopanja osnove za današnju Rumunsku crkvu, pronađen je novac na kome je pisalo Vibius Tribonianus Gallus, što je ime rimskog cara koji je vladao između 251. i 253. godine nove ere. Takođe, pronađen je i Rimski novac s amblemom grada, koji predstavlja vučicu koja doji blizance - Romula i Rema. Pretpostavlja se da je, kao organizovano naselje, Alibunar nastao 1459. u vreme Mateje Korvin, ugarskog kralja, kada je srpski živalj bežao iz Srbije i nastanio se oko Palanke, Vršca i Kovina.
Do 1768. a na osnovu Leopoldskih privilegija, postojala je izvesna samouprava u Alibunaru. Mestom je upravljao knez, a unutrašnju službu vršili su i red održavali husari i panduri. Prva značajnija industrijska prostrojenja osnovana su 1773. - bila je to fabrika za proizvodnju šalitre. Njome je do 1808. upravljala Nemačko-banatska regimenta, da bi od te godine postala deoničarsko društvo.
Nakon obilaska nekoliko bunara u mestu, odlazim na breg iznad mesta na kojem se nalazi Rumunsko pravoslavno groblje. Pogled sa groblja je impresivan. Sa jedne strane vidi se Alibunar, njegove crkve, kuće i park u centru. Tu je kroz tunel od rastinja sakrilo strmo stepenište kojim pešaci iz centra Alibunara mogu da se popnu do groblja i izbegnu tako zaobilazni, dalji put koji je jedini ako ste na dva ili četiri točka.
Na ivici brega nalazi se Alibunarska kula, objekat sa kojeg se vidi celo mesto. Kula je zarasla u korov i potpuno zapuštena a uz malo truda i ulaganja mogla bi da posluži kao lepo uređen vidikovac.
Pre nego što sam uhvatio poslednji voz za Beograd koji iz Vršca polazi u 20.17 a u Alibunaru je u 20.50 obišao sam staru zgradu Železničke stanice koja se nalazi blizu groblja i više nije u funkciji. Od 1978. nije u upotrebi više ni krak pruge koji je iz Alibunara vodio kao Samošu odakle sa račvao severno ka Boki i južno prema Padini i Kovačici.
Stanice u Padini, Samošu i Jarkovcu napuštene su, a pruga je demontirana. Vremenom, stanice u Padini i Samošu srušile su se i ostali su samo teško prepoznatljivi tragovi staničnih zgrada. Na staroj Železničkoj stanici na Bregu u Alibunaru u sred pruge, međ šinama - izniklo je drvo.
Na osnovu pronađenog materijala pretpostavlja se da se kao naselje Alibunar formirao još u periodu mlađeg bronzanog doba, jer su u delu zvanom Veliki dol još 1894. pronađeni mnogi kućni predmeti od bronze i gline
Prilikom druge posete Alibunaru posle koje sam produžio ka selima Lokve, Janošik i Jermenovci, obišao sam i srpsku i rumunsku crkvu u selu koje su bile zaključane kada sam prvi put došao u mesto.
Sada je bila nedelja oko 11.30 i Srpska pravoslavna crkva je bila otključana. Bogosluženje je već bilo završeno ali je vazduh unutar hrama ispunjavao slatki miris tamjana. Sveštenika više nije bilo. Odlazim u susednu Rumunsku pravoslavnu crku koja je takođe otključana, služba je i ovde očigledno gotova ali čujem dva čoveka kako na rumunskom razgovaraju na koru.
Kada su me videli, sišli su i ljubazno mi dali sve informacije koje su mi bile potrebne. Kažu kako je danas služba vanredno bila jako rano, već u 7.00 ujutro jer je sveštenik zajedno sa rumunskim sveštenicima iz drugih mesta u Banatu morao u Kovin gde su imali susret sa episkopom koji je došao iz Rumunije.
Robert Čoban
