(FOTO) BICIKLOM KROZ VOJVODINU: Alibunar (2) Sve je počelo kobnim pucnjem u Sauerovoj kafani
Odmah pored rumunskog pravoslavnog hrama u parku u centru Alibunara nalazi se srpska pravoslavna crkva Svetih Blagovesti.
Sagrađena je davne 1796. a osvećena 25. aprila, 1798. od episkopa vršačkog Josifa Jovanovića-Šakabente. U tim vremenima služba je vršena na staroslovenskom jeziku, kasnije bogosluženja počinju da se služe na rumunskom, a 1882. Rumuni stiču pravo da se služba svake druge nedelje služi na njihovom jeziku. Do jerarhijskog odvajanja Rumunske crkve od jurisdikcije Srpske pravoslavne crkve došlo je 1872. kada Rumuni odmah pored grade svoj hram.
Ikone na ikonostasu radilo je više slikara tog doba jedan deo kompozicije radio je Živko Petrović 1856. a drugi deo Petar Dragić u periodu od 1890. do 1891. Matei Filipit Transilvanije „Rumun Mačej” 1897. preslikao je deo ikona na ikonostasu.
U crkvenoj porti, desno od ulaza, nalazi se grobnica u kojoj je sahranjeno oko 500 meštana i branilaca Alibunara ubijenih u aprilskom ratu 1941. o čemu svedoči i tabla na ulaznoj kapiji na kojoj piše: „Grobnica Blagoveštanskih mučenika. Ovde je u aprilskom ratu 1941. na Uskršnje praznike u porti crkve ubijeno oko 500 civila i vojnika-branitelja Alibunara - Južnog Banata od agresije nacističke Nemačke. Neka im je večna slava i hvala. Predsednik Opštine Alibunar Anović Milovan, 28.08.2001”
Srpska pravoslavna crkva u Alibunaru je od prvog dana okupacije bila pretvorena u sabirni logor. Dok su brojni zatvoreni civili nekoliko dana u unutrašnjosti hrama čekali svoju egzekuciju, u porti je već bila napravljena masovna grobnica. Kažu da je krv ubijenih tekla kroz crkvena vrata.
Prva masovna odmazda u Drugom svetskom ratu
Kada su 11. aprila 1941. godine nemačke pešadijske trupe iz okupiranog Vršca krenule ka Beogradu, jedini ozbiljniji otpor doživele su u Alibunaru. U tom malom južnobanatskom mestu tada se dogodila prva masovna odmazda u Drugom svetskom ratu na teritoriji cele Jugoslavije.
Sve je počelo jednim metkom, koji je u kafani lokalnog Nemca Karla Sauera ispalio Svetozar Tomić. Ubio je tada nemačkog majora Paula Rodea, što je razbesnelo tek pridošle okupatore. Tomić je uspeo nakon toga da pobegne iz Alibunara, jer ga je vlasnik kafane, iako Nemac, uspešno skrivao nekoliko dana. Međutim, smrt nije izbeglo više od 200 slučajnih prolaznika, koje su okupatori istog dana nasumično ubijali na ulici, bez obzira na to koje su nacionalnosti bili. Među njima je bilo i dece i trudnih žena. Ova masovna odmazda sprovedena je mnogo pre Bemeove naredbe da se za jednog ubijenog nemačkog vojnika strelja stotinu ljudi. Nije, međutim, bila i jedina u Alibunaru. Nakon jedne diverzantske akcije novoformiranog Južnobanatskog partizanskog odreda, Nemci su te iste 1941. u odmazdi ubili više od 800 meštana Alibunara – najviše žena i dece. U čast postradalih rodoljuba i civila u Drugom svetskom ratu, 1959. je u parku u centru te varošice podignuta spomen-česma sa bronzanom figurom borca na umoru. Skulpturu je napravio vajar Božidar Jovović.
Na ovom mestu bilo je i stradanja jedan vek pre Drugog svetskog rata. Prilikom bitke koja se odigrala tokom Revolucije 1848. hram je veoma oštećen iznutra i uništene su sve crkvene matične knjige. Zbog rušenja koje je pretrpeo sada se u hramu čuva samo najstarija matična knjiga koja datira nakon tih događaja, tj. od 1848. Hram je u međuvremenu nekoliko puta renoviran, a 2006. je izgrađen novi parohijski dom.
U crkvenoj porti, desno od ulaza, nalazi se grobnica u kojoj je sahranjeno oko 500 meštana i branilaca Alibunara ubijenih u aprilskom ratu 1941, o čemu svedoči i tabla na ulaznoj kapiji
Na Trgu slobode u centru Alibunara u zgradi sa kraja 18. veka nalazi se kafe i hotel pomalo pretencioznog naziva - “Grand”. Vlasnik hotela Živorad Ružić sedi na terasi sa jednim prijateljem i jede nekakvo jelo od jaja i paradajza koje kuvar sprema samo za njega. Veli da je zgrada prvobitno bila vojna postavka koja je služila kao “tampon zona” između Turaka i Austrijanaca:
- Ja sam to slučajno kupio, još u doba kada su bile marke. Ovo je sve bilo u ruševinama, u strašnom stanju, ali kada sam video da su plafoni očuvani i dobri, znao sam da sve ostalo mogu da gradim, dogradim i popravim!” – kaže on.
Ružić napominje da je u restoran uloženo mnogo truda, rada, mnogo godina, sve dok nije dobio izgled i popularnost kakvu ima danas.
- Kada smo sve završili, shvatili smo da je najbolje ovde otvoriti restoran. Kada je restoran bio otvoren, uvideli smo da su nam kapaciteti mali, dešavalo se da imamo velike proslave, ali ne i dovoljno mesta za goste, pa smo se tako proširili još nekih 80 metara kako bi bilo mesta za sve i svaku vrstu proslave. Kasnije smo dokupili i sprat, i na spratu od 260 kvadrata napravili 10 soba sa oko 20-23 ležaja! - objašnjava vlasnik “Granda” Živorad Ružić.
Kada sam se osvežio i napunio bateriju mobilnog telefona nastavio sam obilazak mesta. Sa desne strane parka nalazi se i mala Rimokatolička crkva Kraljica krune sagrađena 1913.
Čovek koji održava crkvu baš je bio tamo i ljubazno mi pokazao njenu unutrašnjost. Mala zajednica broji nekoliko desetina vernika, uglavnom Mađara, a sveštenik iz obližnjh Jermenovaca dolazi da služi misu jednom mesečno.
Crkvica je lepo uređena i uredno održavana. Na koru se nalaze male orgulje koje su još u funkciji. Na orguljama piše da ih je proizvela bečka fabrika klavira „T. Kotukievicz”.
Za sedam dana na ovom mestu nastavak priče o Alibunaru, njegovoj burnoj istoriji, česmama, grobljima i kuli sa koje se pruža najlepši pogled na mesto.
Robert Čoban
