BICIKLOM KROZ VOJVODINU: Ruma (3) Misteriozna smrt bogate naslednice na balu u Beču (FOTO)
"Vera (1881-1902), jedinica Vase i Marije Maksimović, u proleću života od roditeljske ljubavi otrgnuta, u ovom svetom hramu u porodičnoj grobnici boravi".
Potresno svedočanstvo roditeljske tuge sa početka 20. veka na mermernoj ploči, nešto je što ćete prvo ugledati u Crkvi Svetog Duha kako Rumljani zovu ovaj hram čiji je puni nazvi Crkva Silaska Svetog Duha na Apostole.
Ovaj monumentalni hram izgrađen je polovinom 19. veka a renoviran i osvećen 1905. od kada nosi ime Sošestvija Svetog Duha (Silaska Svetog duha na apostole). Pošto su u prilozima donatora dominirali grčki trgovci – u narodu poznati kao Cincari, Rumljani su je zvali i Grčka crkva. Nacrt za njen ikonostas dao je bečki arhitekta Herman Bole, a ikonostas je oslikao poznati slikar Uroš Predić.
Mozaik se sastoji iz šest celina - "Mehanika i vreme", "Trgovina", "Sreća, sloboda i blagostanje", "Umetnost i tehnika", "Vasiona i njene tajne" i "Vreme 20. veka".
Za obnovu i današnju grandioznost ove crkve najzaslužnija je gorepomenuta ktitorska porodica Maksimović, jedna od najuglednijih u Rumi u 19. veku. Njihova kćerka Vera je otišla na bal organizovan u Beču i tamo je preminula u januaru 1902. Tačan uzrok smrti ostao je nepoznat. Nakon toga, Vasa i Marija Maksimović su svoju imovinu zaveštali crkvi.
Zagrebački arhitekta Herman Bole iznova je projektovao celu crkvu: ikonostas, rezbarije, zidno slikarstvo, zvonik, podove, kriptu, tako da su od prvobitne skromne crkve iz 1851. praktično ostali samo zidovi. Posebna vrednost ovog hrama je i jedinstvena freska Uroša Predića „Vaskrsenje Gospodnje“, koja se nalazi u Kripti crkve, u kojoj je uklesan i najlepši epitaf pesnika Laze Kostića u spomen na prerano preminulu Veru Maksimović:
Tako mile, tako mlade,
Nikad usud ne ukrade.
Još da nije vere, nade,
Da nam tamo pazi na te,
Dok nam suze vek ne skrate,
Sav bi svet u nepovrate.
Interesantno je da je lik Vere Maksimović korišćen za predstavu Presvete Bogorodice, a sama freska je ukrašena zvezdanim oreolom. Predić je često koristio stvarne likove na freskama, što nije retkost u pravoslavnim crkvama.
U porti crkve, na zidu susedne zgrade nalazi se vrlo lep veliki mural sa likom počivšeg Patrijarha Irineja. Tu je i česma koju su "precima u spomen a potomstvu na dar" poklonili Slađana i Branko Mihić. Na boku česme nalazi se i tabla koja podseća na čuvenu Rumsku deklaraciju 24. novembra 1918. kojom se narod ovog kraja opredelio na prisajedinjenje Srbiji…
Sa druge strane puta smestila se rimokatolička Crkva Uzvišenja Svetog Križa. Stara crkva je stajala na istom mestu gde se nalazi i sadašnja, a bila je izgrađena od stupova i običnog drveta. To nam jasno povrđuje natpis na zapadnim vratima današnjeg hrama: "Ustala je kao nova…".
1812. crkva bila je već sasvim gotova, a sledeće godine dobila je svoj unutrašnji nameštaj. Iste godine tj. 1813. bila je svečano blagoslovljena za vreme tadašnjeg župnika Ivana Kovačevića.
U tornju su se prvobitno nalazila tri zvona i to: veliko u čast Sv. Križu (kome je Crkva i posvećena) sa 600 kg težine, srednje u čast sv Josipa sa 300 kg, i malo na čast Blažene Device Marije sa 100 kg težine. Zvona su navodno bila posvećena u Đakovu. 1835. nabavljeno je još jedno veliko zvono od 1.300 kg i bilo je posvećeno sv Martinu biskupu.
Crkva i toranj bili su pokriveni prvobitno trskom a 1835. "naklonošću i milošću patrona grofa Petra Pejačevića" nadograđena je kupola i celi toranj prekriven belim limom. Iste je godine crkva izvana i iznutra lepo okrečena.
1872. na sam blagdan Sv. Petra i Pavla krov i toranj su izgoreli u požaru a tom su se prilikom istopila i sva zvona. Ne dugo posle nabavljena su četiri nova zvona i to: u čast Blažene Device Marije, Sv. Križa, Sv. Martina i Sv. Josipa. Ova zvona oglašavala su se sve do Prvog svetskog rata kada su i ona postala žrtvom ratnih potreba - i pretopljena za topove.
Nova su nabavljena 1923. nastojanjem vernika i župnika. Zvona su posvećena: Blaženoj Devici Mariji (1.269,5 kg, glas D), Sv. Križu (550 kg, glas G), Sv. Martinu (341 kg, glas B), i Sv. Antunu (259,5 kg, glas C). Tokom 1976. godine su sva četri zvona elektrifikovana.
U porti se nalazi i veliki kameni krst koji je 1899. crkvi poklonila Magdalena Fric. Župa u Rumi ima veoma ažurnu internet-stranicu a sudeći prema vestima na njoj imaju i aktivnu saradnju sa lokalnim vlastima i Turističkom organizacijom Rume pa su tako mali vernici sa župnikom učestovali u manifestaciji "Prolećni trg".
Još jednu zgradu u centru Rume ne smemo nikako da preskočimo a reč je o Robnoj kući koja je građena od aprila 1969. do marta 1971. po projektu arhitekte Srbe Misirkića za potrebe trgovinskog preduzeća "Venac". Na fasadi Robne kuće nalazi se modernistički mozaik koji je delo Branislava Makeša i Božidara DŽmerkovića. Od natpisa "Robna kuća" ostala su cela samo slova "U" i "A".
O mozaiku na fasadi Robne kuće Ruma 2014. Zavičajni muzej Rume izdao je knjižicu u kojoj se nalaze neke zanimljive informacije. Vrpcu je 5. marta 1971. presekao savezni poslanik iz ovog kraja Jovan Dačić Lazica. Objekat je imao 4.500 kvadratnih metara i koštao je 11.000.000 novih dinara, što je tada bio rekord u SR Srbiji.
Robert Čoban
