BICIKLOM KROZ VOJVODINU: Gospođinci (1) Selo koje živi u znaku broja 33 (FOTO)

Po lepo prolećnom danu stižemo u selo i prvo što smo uočili u samom centru je velika brojka 33. Brojka je napravljena onako kako izgledaju slova sa nazivima sela koja stoje u centrima mesta. Reč je naime o liniji gradskog autobusa broj 33 koja spaja Novi Sad sa Gospođincima. Autobus polazi svakog dana u 5.50 (subotom i nedeljom u 4.50) i preko Bačkog Jarka i Temerina stiže u Gospođince. Poslednji polazak ovog autobusa koji je ovom selu glavna „veza sa svetom” je u 19.45. Veliki broj „33” nalazi se i na svim autobuskim stajalištima u selu.

Gospođinci kao naselje u Bačkoj županiji prvi put se pojavljuju 1341. pod imenom „Boldogasszonyfalva” (Bogorodičino Selo). Pominje se da je ugarski kralj Albert 1440. ovo naselje darovao despotu Đurđu Brankoviću. Od 1769. Gospođinci postaju graničarsko mesto u sastavu Šajkaškog bataljona i tako ostaje do 1873. Iz tih vremena ostao je šanac (jarak) koji se pruža u pravcu sever-jug kao granica Austrije i Turske. Današnje naselje Gospođinci počelo se podizati krajem 18. i početkom 19. veka. Izgrađeno je na desnoj pritoci Jegričke koja danas nosi ime Kanal Mala Bara i nestaje negde u ataru istočno od sela.

Prvi dućan u Gospođincima otvorio je još 1789. Todor Vasiljev, koji je 1818. to „lično pravo“ želeo da preda sinu popa Kešanskog, ali mu nije bilo dozvoljeno.

Pravo na dućan posle njegove smrti preneto je na Josima Kanačkog, sina čuruškog trgovca Petra Kanačkog, koji je postao postao treći trgovac u Gospođincima. U prvoj polovini 19. veka selo je imalo ćurčije, krojače, kovače, kolare i druge neophodne zanatlije. Osim krčme, Gospođinci su imali 1830. svratiše (prenoćište) „Kod crvenog krsta“. Još 1885. su osnovali Srpsku čitaonicu i imali su pevačko društvo. Prva škola izgrađena je 1763.

Na razmeđu 19. i 20. veka Gospođinci imaju ciglanu i mlin, a 1903. osniva se Srpska zemljoradnička zadruga. Srpska zadruga za međusobno pomaganje i štednju i Prva srpska čestičarska zadruga osnivaju se 1902. I između dva svetska rata postojala je Zemljoradnička zadruga (1929-1941).

U drugoj polovini 19. veka broj stanovnika Gospođinaca je rastao. Bilo je to je veliko srpsko selo, dok je ostalih naroda kao i danas bilo tek u tragovima. 

Zanimljivo je da za razliku od mnogih sela u Bačkoj broj stanovnika u Gospođincima u proteklih 70 godina nije puno varirao, kretao se između 3.500 i 3.900 žitelja. Mnogi će vam reći da je za to upravo zaslužna ova redovna autobuska linija pod brojem 33. Da nje nema, mnogi bi se žitelji Gospođinaca verovatno preselili u Temerin, Žabalj ili Novi Sad.

U prilog svetloj demografskoj budućnosti sela govori i činjenica da je prošle godine 8. razred ovdašnje Osnovne škole Žarko Zrenjanin završilo 25 đaka a da se iste godine u školu upisalo čak 44 prvaka.

Kada pređete most na Kanalu Mala Bara, vrlo brzo stižete do Spomen-parka Avionsko krilo. Ovaj spomen-park nalazi se na mestu vojnog aerodroma iz Drugog svetskog rata, sa kojeg je 1945, prilikom završnih borbi za oslobođenje tadašnje Jugoslavije dejstvovao 423. vazduhoplovni puk. Ambasada Rusije je 2020. zajedno sa Zavodnom za zaštitu spomenika inicirala uređenje ovog do tada prilično zapuštenog mesta. Najpre je adaptiran spomenik poginulim pilotima, a potom avion kao i spomen-krilo. Osim toga, projekat obuhvatio i uređenje dečjeg igrališta koje se nalazi u okviru tog spomen-kompleksa. Tu je i jedan đeram sa bunarom kao i spomenik dvojici sovjetskih pilota koji su prilikom tih ratnih operacija poginuli iznad Jugoslavije: Mihailu Ivanoviću Surninu (1915-1944) i Konstantinu Vasiljeviču Rubanecu (1905-1944). Ispod spomenika stoji tabla koja navodi da je njegovo postavljanje 2020. finansirala kompanjija „Gastrans d.o.o.”

 

Gospođinci su takođe i najpoznatije povrtarsko selo u Vojvodini. Kad je sezona branja paprike, vađenja luka i šargarepe, oko 2.500 radnika dolazi u Gospođince, gde se nalazi i nemačka fabrika za konzerviranje krastavaca koja u sezoni od maja do septembra ima više od 600 radnika, što iz okoline, što iz inostranstva.

Seoska slava obeležava se 15. avgusta, kada se proslavlja Prenos moštiju Svetog prvomučenika i arhiđakona Stefana.  U selu je aktivno veoma mnogo različitih udruženja: Dobrovoljno vatrogasno društvo” Gospođinci” sa tridesetak stalnih članova; Društvo za negovanje kulture i tradicije :”Đerdan” sa preko 150 aktivnih članova svih starosnih dobi, Lovačko društvo “ Fazan”, Moto-klub “Eskadrila”, Ekološko društvo “ Bagrem Beli” koje aktivno radi na podizanju ekološke svesti kod dece i odraslih, a od sportskih društava postoje Karate klub “Mladost” i Fudbalski klub “ Jedinstvo” .

Tokom godine u selu se odvijaju razne manifestacije i dešavanja, kao na primer, Međunarodni festival fotografije i filma “Paunovo pero” koji se održava svake godine, poslednjeg vikenda avgusta. Organizuju se i “ Sajam hortikulture”, turnir u malom fudbalu “Ulice Gospođinaca” (tokom jula meseca) i Moto skup “Gospođinci”. Likovna kolonija “Susreti kod Bodnarova” u organizaciji Društva za rusinski jezik, književnost i kulturu. Obično se organizuje krajem jula i početkom avgusta i okupi veliki broj kako akademskih slikara i vajara tako i naivaca u čast Stevana Bodnarova, slikara i vajara rođenog u Gospođincima o čijem životu i delu čitajte više na istom ovom mestu za sedam dana.

Robert Čoban