RUSKA CRKVA IZA GRANICE - NEKAD I SAD: Bili su Sremski Karlovci srce i velike Rusije

Tako je u Bibliji, već stari Izrailj morao da se seli. U svome menjanju mesta stanovanja treba spomenuti velike apostole koji su se i sami „potucali“. Tu istinu o seobama kako naš narod, tako i drugi narodi odlično poznaju, i ona čini se, jeste konstanta pravoslavnih naroda počevši od XVI pa sve do XXI veka.

Tu istinu su početkom XX veka osetili i pravoslavni Rusi, koji se posle Oktobarske revolucije 1917. godine, nisu mogli ni na koji način usaglasiti sa novim zahtevima i merilima sovjetskog režima.

 Tako su već nakon manje od godinu dana od početka te strašne revolucije, počeli sa iseljavanjem, i to upravo preko današnje Ukrajine i Turske na, tada činilo se, mirni Balkan. Balkan je tada, posle velikih žrtava Prvog svetskog rata postao mesto novih pregnuća i nove snage koja je, na izgled, bila spremna da primi veliko mnoštvo ljudi koji su mogli pomoći zaceljenju rana i stvaranju novih-starih institucija koje su desetkovane zbog tragičnog istrebljenja populacije u tada najvećem ratu na svetu.

Rusi kreću na put preko primorskih gradova na Crnom moru. Već u maju 1919. u Stavropolju osnovana je Privremena viša crkvena uprava.

Ona je imala za zadatak da se bavi spoljnom crkvenom upravom Ruske Pravoslavne Crkve kao i njenom emigracijom koja se sve više širila zbog bekstva od terora boljševičke ideologije u Rusiji. Procenjuje se da je iz Rusije tada izbeglo oko četiri miliona ljudi uključujući i sveštenstvo.

Zadatak Ruske Crkve bio je da ona pod svoje okrilje sakupi svu rusku emigraciju koju su činili različiti slojevi društva, i da toj grupi naroda koja se našla u izgnanstvu sačuva nacionalnu svest i identitet sve dok boljševizam ne padne i ne steknu se uslovi za povratak u otadžbinu. Jedna od prvih odluka Više crkvene uprave bilo je postavljenje arhiepiskopa Evlogija Georgijevskog za zapadnu Evropu.

Postojanje Više crkvene uprave kao i njenu odluku o naznačenju Evlogija Georgijevskog prihvatio je i ruski Patrijarh Tihon Patrijaršijskim ukazom broj 424 od 8. aprila 1921. godine. Nakon Stavropolja, Viša crkvena uprava se seli u Sevastopolj a zatim na Krim.

Godine 1920, 19. novembra na parobrodu „Veliki Knjaz Aleksandar Mihajlović“ u instambulskoj luci održan je Prvi sabor Ruske Crkve u egzilu. Za osnovu postojanja ove crkvene organizacije uzeto je 39. pravilo Trulskog – Peto-šestog vaseljenskog sabora.

Zasedao Sinod RZC

 Delegacija Ruske zagranične crkve na čelu sa mitropolitom istočno-američkim Nikolajem boravi u trodnevnoj poseti Sremskim Karlovcima. Predstavnike te crkve, osnovane 1921. godine u Sremskim Karlovcima, dočekao je 14. juna u Patrijaršijskom dvoru srpski patrijarh Porfirije. Susretu su prisustvovali i episkop bački Irinej, zvorničko-tuzlanski Fotije, gornjokarlovački Gerasim, jegarski i izabrani britansko-irski Nektarije, arhimandrit Nektarije - glavni sekretar Svetog arhijerejskog Sinoda, kao i sveštenstvo dveju pravoslavnih Crkava. U prostorijama Dvora održana je sednica Sinoda Ruske zagranične crkve (RZC) koju je otvorio patrijarh Porfirije. Delegacija RZC donela je u Sremske Karlovce na poklonjenje čudotvornu ikonu Presvete Bogorodice Znamenje, koja je u Sabornoj crkvi Svetog oca Nikolaja bila izložena juče i danas.  U karlovačkom katedralnom hramu danas u 9.30 počinje Sveta arhijerejska liturgija koju će služiti više arhijereja SPC i RZC.

Sedište RZC seli se potom u pitome i ubave Sremske Karlovce. Patrijarh Dimitrije ustupio je Mitropolitu Antoniju deo svoje rezidencije u Sremskim Karlovcima. Sabor Srpske Crkve je 31. avgusta 1921. godine doneo odluku o pokroviteljstvu nad Ruskom Crkvom izvan granica sovjetske Rusije i dozvolu da ona upravlja svojim parohijama na području Kraljevine SHS.

Na Prvom Svezagraničnom crkvenom saboru održanom u Sremskim Karlovcima u decembru 1921. godine osuđen je boljševizam, kao i antihrišćanska ideologija. Od osnivanja Ruske zagraničnne Crkve 1920. do 1936. na njenom čelu se nalazio mitropolit Antonije Hrapovicki – veliki jerarh dobrog srca i široke duše kao ruska stepa. Taj jerarh je svojim likom i blagodatnim uticajem izvršio najveći uticaj i na Svetog avu Justina Popovića kao i veliki broj bogoslovaca Karlovače bogoslovije.

Mitropolit Evlogije Georgijevski, tada u Zapadnoj Evropi, tražio je 1934. godine administrativnu podelu Ruske zagranične crkve na četiri mitropolitska okruga (Zapadnoevropski, Istočnoevropski, Dalekoistočni i Severnoamerički).

Sledeće godine zatražio je upravu nad celom zagraničnom Crkvom. Zbog toga će stupiti u sukob sa ostalim zagraničnim arhijerejima. Međutim, Evlogije će naći utočište kod Mitropolita Sergija Stargorodskog a nakon sukoba sa njim preći će pod jurisdikciju Carigradske patrijaršije. Mitropolit Evlogije je 1925. godine u Parizu osnovao institut Svetog Sergija koji i danas radi.

Nakon deklaracije mitropolita Sergija i njegovog pozitivističkog stava o Sovjetskom Savezu dolazi do razlaza između Ruske Crkve u otadžbini i Ruske zagranične Crkve 1927. godine. Sedište zagranične Crkve 1948. seli se na američki kontinent, u grad Njujork gde se i danas nalazi. Jedinstvo između Ruske Crkve u otadžbini i Ruske zagranične Crkve ponovo je uspostavljeno 2007. godine.

Trenutni Sinod Ruske zagranične Crkve čine: Mitropolit istočnoamerički i njujorški Nikolaj, predstojatelj ove autonomne Crkve u okviru Ruske Pravoslavne Crkve; Mitropolit berlinski i nemački Marko; Arhiepiskop sanfranciski i zapadnoamerički Kiril; Arhiepiskop montrealski i kanadski Gavrilo; Arhiepiskop čikaški i srednjoamerički Petar; Episkop londonski i zapadnoevropski Irinej; Episkop karakaski i južnoamerički Jovan i Episkop sidnejski i autralijsko-novozelandski Georgije.

Opominjući se tih davnih vremena kada je Ruska Zagranična Crkva zakoračila svoje prve korake na prostoru tadašnje Kraljevine SHS, njen današnji poglavar i episkopi sabrali su se u Sremskim Karlovcima 14. juna 2024. godine.

 U Velikoj dvorani Patrijaršijskog dvora održali su svečanu sednicu Sinoda sećajući se svojih slavnih prethodnika koji su na tom mestu pre više od jednog veka trasirali duhovni put i život ruskog rasejanja.

Na poklonjenje i blagoslov vernom narodu Sremskih Karlovaca doneli su Kursku Čudotvornu ikonu Majke Božije. Zatim su obišli manastire Grgeteg i Hopovo koji i dalje čuvaju uspomenu na vremena kada je kandilo u fruškogorskim manastirima ostalo upaljeno upravo zahvaljujući monaštvu iz ruske emigracije.

Srpska crkva je bila domaćin pravoslavnim Rusima i čuvar njenog kanonskog jedinstva sa drugim pravoslavnim crkvama. Zato i ovih dana sabrani, radujući se bratskom susretanju i ljubavi, sećamo se reči velikog Psalmopevca: „kako je lepo kada braća žive zajedno!“.

protojerej-stavrofor mr Jovan Milanović

rektor Karlovačke bogoslovije