EVO KOLIKA JE VREDNOST RADOVA A ODABRANI SU I IZVOĐAČI Uskoro obnova tornja sa satom na gornjem LUDVIGOVOM BASTIONU (foto)

Reč je o građevinsko–zanatskim i konzervatorsko–restauratorskim radovima, a Zavod za zaštitu spomenika kulture nedavno je odabrao firme za te poslove, dok će obnova sat kule trajati 150 radnih dana.

Građena od 1692. do 1780. godine, na steni, na mestu nekadašnjeg srednjevekovnog utvrđenja, Petrovaradinska tvrđava poznata je i kao Gibraltar na Dunavu. Gornjim gradom dominira toranj sa satom, ujedno i jedan od najprepoznatljivijih simbola kulturno–istorijske celine, koji je pretrpeo veliku štetu tokom nevremena, 19. i 21. jula 2023. godine.

– Pod snažnim udarima vetra, nosač dekorativnog vrha tornja je presavijen, jabuka iscepana, a elementi razbacani po okolnom prostoru – objasnio je za „Dnevnik” direktor Zavoda za zaštitu spomenika kulture Siniša Jokić. – Usled vibracija kape tornja, potkrovni venac je znatno oštećen, kao i pokrivač same kape. Oštećenja su vidljiva i na fasadama zidanog dela tornja, kao i na brojčanicima sata i kazaljkama.

Pijani sat

Toranj sa satom podignut je na severnom bedemu gornjeg Ludvigovog bastiona na mestu prethodnog, koji je srušen polovinom 18. veka, a zidan je opekom starog formata. Originalni satni mehanizam poklon je Marije Terezije Petrovaradinskom garnizonu, a dopremljen je iz Alzasa oko 1750. godine, što se otprilike poklapa i sa dobijanjem privilegija „Slobodnog kraljevskog grada”, koje je Novi Sad, odnosno Nepolanta, caričinim ukazom dobio 1. februara 1748. godine.

Prečnik časovnika veći je od dva metra, a oznake na kružnom brojčaniku, postavljenom na sve četiri strane, ispisane su rimskim brojevima. Sat na tornju specifičan je po tome što  velika kazaljka pokazuje sate, a mala minute, kako bi, pre svega, lađari sa Dunavu iz daljine videli vreme. U prošlosti su stanovnici plaćali porez, „satarinu”, na korišćenje časovnika, koji je zbog uticaja temperature na mehanizam i činjenice da nekad žuri ili kasni, nazvan „pijani sat”.

Kako se iz specifikacije radova, objavljene na Portalu javnih nabavki može primetiti, predviđena je zamena oštećenih i degradiranih elemenata objekta, fasadnih i unutrašnjih zidova, zaštitne ograde i trotoara uz objekat, kao i restauracija i konzervacija kape tornja s dekorativnim vrhom, brojčanika sa kazaljkama, fasadne stolarije i bravarije.

„Obijaju se površine oštećenog maltera sa fasadnih i unutrašnjih zidova do zdrave podloge – opeke, a malterisanje se izvodi isključivo fabrički spravljenim malterima, koji su po svom sastavu, tehničkim karakteristikama i svojstvima namenjeni renoviranju istorijskih objekata. Fasade se farbaju silikatnom bojom u tonu po izboru konzervatorskog nadzora. Unutrašnji zidovi se malterišu krečnim malterom i premazuju odležanim gašenim krečom. Na kapi tornja predviđena je zamena oštećenih elemenata drvene konstrukcije, kao i kompletna zamena krovnog pokrivača od bakarnog lima sa daščanom podlogom, u svemu prema postojećem.

Dekorativni vrh tornja, koji se sastoji od nosećeg koplja, jabuke, oznaka strana sveta, vetrokaza i vrha u obliku srca, izrađuje se novi prema postojećem. Stari elementi dekorativnog vrha koji je u oluji polomljen i veoma oštećen, potom demontiran, biće popravljeni, ponovno sastavljeni, konzervirani i preneti u Muzej Grada Novog Sada. Svi elementi drvene konstrukcije kape tornja, unutrašnjih platformi i merdevina biće zaštićeni sredstvom za zaštitu od požara i insekata”, precizirano je u specifikaciji radova Zavoda za zaštitu spomenika kulture.

Obnova tornja podrazumeva i restauraciju i konzervaciju brojčanika sa kazaljkama, kao i elemenata od kovanog gvožđa u unutrašnjosti, poput zatega, klanfi, nosača, ograda i slično. Predviđena je konzervacija i restauracija zaštitne ograde oko tornja, popravka pripadajućeg popločenja, kao i izrada zaštitne fuge između fasadnih zidova i popločenja. Drvene šalukatre sa kape tornja se konzerviraju i restauriraju, kao i gvozdena ulazna vrata, a planirana je i provera, popravka i ispitivanje gromobranske instalacije.

Iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture objašnjavaju da će, kada je reč o saobraćaju, izvođač zbog zahtevne lokacije tornja, morati da poštuje sve propisane mere i ograničenja na Gornjoj tvrđavi, te u skladu s tim prilagodi organizaciju transporta materijala, kao i samog gradilišta, ali i, imajući u vidu veliku posećenost Tvrđave, preduzme odgovarajuće mere obazbeđenja.

Protekle decenije Toranj sa satom u dva navrata je obnovljan. 

Tokom 2013. godine sređena je fasada, zamenjene su šalukatre i unutrašnje platforme sa stepenicama, te, zahvaljujući donaciji „Tamburica festa”, obnovljena pozlata jabuke i vetrokaza.

Tri godine kasnije, 2016. automatizovan je satni mehanizam, dok je originalana restauriran i konzerviran, a ugrađeno je i novo zvono uz pomoć Rotari kluba „Novi Sad”.

J. Vukašinović