CRTICE IZ ISTORIJE Život u senci plave zvezde

Ime dr Vasilija – Vaje Stankovića nećemo naći u novosadskoj enciklopediji niti u knjigama o istoriji FK „Vojvodina” iako je ostavio dubok trag u društvenom i sportskom životu Srpske Atine tokom tridesetih godina prošlog veka. Ko je bio taj pravnik?

Dr Vasilije Stanković rođen je u Ledincima 1900. godine. Osnovnu školu završio je u rodnom mestu, Veliku srpsku pravoslavnu gimnaziju u Novom Sadu, a potom, neposredno po završetku Prvog svetskog rata, upisao je Pravni fakultet na Univerzitetu u Zagrebu. Iz braka sa Marijom Bjankom Soudil, takođe pravnicom, sa kojom se upoznao na studijama u Zagrebu, imao je sina, Borislava Stankovića, budućeg proslavljenog košarkaškog i sportskog radnika.

Posle kraćeg provedenog vremena u Bihaću, porodica Stanković se preselila u Novi Sad gde je Vasilije otvorio advokatsku kancelariju. Uzoran i posvećen poslu, Stanković je u gradu stekao reputaciju i od sredine 1930-ih se aktivnije uključio i u politički život. Poznati advokat i sekretar Advokatske komore u Novom Sadu, dr Vasilije Stanković bio je opčinjen fudbalskom igrom. Zato nas i ne čudi činjenica da je bio redovan član rukovodećih tela FK „Vojvodina”. Idiličan život porodice Stanković prekinut je Aprilskim ratom i okupacijom 1941. godine.

Prema naređenju okupatorskih mađarskih vlasti, svi oni koji nisu bili rođeni na teritoriji Bačke pre 1918. godine, morali su da se isele. Stankovići su prešli u Ledince. Kasnije, u Novom Sadu mađarski okupatori su u Pogromu, tzv. Januarskoj raciji 1942. godine, ubili Vasilijevu sestru, sa celom njenom porodicom. Budući da su se Ledinci tada nalazili u tzv. Nezavisnoj državi Hrvatskoj (NDH), politika čudovišnog ustaškog prema Srbima je primorala porodicu na novo izbeglištvo. Rodna kuća dr Vasilija u Ledincima je spaljena a njegov bratanac je ubijen pod optužbom da je komunista. Stankovići su luku spasa pronašli u Beogradu gde je Vasilije nastavio da se bavio advokaturom. Od 1943. uključio se i u ilegalni rad Ravnogorskog pokreta nakon čega je bio kooptiran u političko telo Jugoslovenske vojske u otadžbini – u Centralni nacionalni komitet (CNK).

U januaru 1944, dr Stanković je u tajnosti napustio Beograd i prisustvovao ravnogorskom Svetosavskom kongresu u selu Ba, kao predstavnik iz Vojvodine i iz redova Samostalne demokratske stranke. Tako se našao među 294 delegata koji su izglasali rezoluciju o posleratnom ustrojstvu Jugoslavije. Stanković je pred svršetak građanskog rata u Srbiji bio pridružen komandi Vojvodine (jer je i sam poreklom bio odatle) pod komandom majora Dragiše Rakića. Ova grupa, sastavljena uglavnom od oficira, narodnih prvaka i manje pratnje koja im je dodeljena. Krajem rata, sovjetska vojska ga je zarobila zajedno sa Grupom komande Vojvodine. Posle kraćeg suđenja, dr Stanković je streljan od strane komunističkih vlasti.

Vasilije Stanković za vreme rata nije počinio nikakve zločine, niti bilo kakvo nedelo kojim bi bio viđen kao „narodni neprijatelj”. Učestvovao je u otporu protiv okupatora, a zbog iskazanog antifašizma stradala je i njegova porodica. On sam je pripadao političkom krilu Ravnogorskog pokreta, što je lično smatrao da mu je ljudska i patriotska dužnost.

Posle dugih decenija čekanja, 2016. godine, ugledni advokat i dugogodišnji funkcioner FK „Vojvodina” pravno je rehabilitovan. Tako je bar na simboličan način ispravljena ogromna nepravda prema porodici Stanković, a na istoričarima je ostao dug da prezentuju i proučavaju život dr Stankovića.

Petar Đurđev