IZ ARHIVA GRADA: Na Slanoj bari ni trunke prosute soli

Stari meštani su pričali da se iz tog razloga, nakon obilnih kiša, patke i guske nisu brčkale u barama, a čak su i čobani zaustavljali ovce kako bi lizale so. Ipak, utvrđeno je da ta priča nije tačna pošto na prostoru današnje Slane bare nije bilo plovnih puteva, već je naselje ime dobilo po Slatinasto-ritskom terenu.

Prema rečima direktora Istorijskog arhiva grada Petra Đurđeva, utvrđeno je da je na prostoru današnje Klise i Slane bare bilo naseobina iz perioda bronzanog doba (2.000–950. godine pre nove ere), starijeg gvozdenog doba, kao i iz perioda seobe naroda i srednjeg veka.

– U povelji ugarskog kralja Bele Četvrtog iz 1257. godine, kojom se cistercitskom manastiru u Belakutu, odnosno Petrovaradinu, poklanjaju brojna sela sa bačke strane grada, spominje se naselje Bivaljoš koje se nalazio na prostoru Slane bare – kaže Đurđev, dodajući da se Bivaljoš poslednji put pominje 1701. godine kao pustara koja je služila za ispašu stoke. – Prema turskim podacima iz 1554. godine, u Bivaljošu je popisana jedna kuća koja je plaćala porez. Međutim, treba voditi računa kada se koristi taj podatak. Turski popisivači beležili su isključivo hrišćansko (srpsko) stanovništvo, koje je bilo dužno da plaća porez. Muslimansko stanovništvo, za koje se takođe zna da je živelo na ovim prostorima, bilo je oslobođeno plaćanja poreza,  kao i pojedini Srbi, ukoliko su bili u turskoj službi. Zbog toga se veruje da je broj stanovnika na tom području sigurno bio veći.

Posle iskopavanja kanala Mali Stapar – Novi Sad 1875. godine (Kanal kralja Petra), koji prolazi kraj Slane bare, urađena je melioracija terena, pa su novosadski povrtari počeli da obrađuju bašte. Shodno tome i danas jedna ulica nosi naziv po njima – Povrtarska.

Zahtevi meštana

Među potrebama koje su Slanobarci izneli Magistratu početkom 20. veka bila je opravka trotoara kako deca, koja su u nekim slučajevima pešačila i šest kilometara do škole, ne bi gacala po blatu. Traženo je i da se iskopa nekoliko bunara sa ispravnom pijaćom vodom, te da se uvede električno osvetljenje na ulicama. Kako su žitelji tada naveli: „Ovo je sada najpreče i najvažnije što bi trebalo dati i ovim našim srpskim krajevima kao što su svi nesrpski krajevi”. Osnovano je udruženje za zaštitu od poplava i za unapređenje naselja, a ono se staralo i o pitanju otvaranja škole, zabavišta, te o produženju tramvajske linije.

– U poslednjoj deceniji 19. veka, na Slanoj bari su se naselili prvi stanovnici: rumunski Romi koritari, koji su živeli kod Budisave dok nije raskrčena tamošnja velika šuma. U tom naselju živelo je oko 1.000 stanovnika. Njima su se pridružili doseljenici iz Ivanova kod Pančeva, takođe rumunski Romi, zvani Bunjaši – pojašnjava Đurđev.

Početkom 20. veka pored Temerinskog puta počela je gradnja prvih kuća potonjeg naselja Slana bara, a već 1921. godine, posle Prvog svetskog rata, gradska uprava je donela odluku o naseljavanju Slane bare i podelila placeve siromašnim porodicama po ceni od 2.000 do 4.000 dinara, što je označilo formiranje novog dela grada. Zbog močvarnog zemljišta i nepredvidive ćudi Dunava, stanovnici tog dela grada su se iz godine u godinu borili sa vodom. Kako su pisali novinari lista „Zastava” 1926. godine, nabujali Dunav je provalio dolmu koja se protezala ritom i susretala se sa novim naseljima Slanom barom i Klisom, pa su kuće sa desne strane Temerinskog druma bile više od jednog metra u vodi. Oko 2.000 meštana išlo je ulicama na kojima je blato bilo do kolena, a pijaća voda nije bila za upotrebu. Izgradnja međunarodnog puta i mosta preko kanala od 1936. do 1938. godine olakšala je vezu naselja sa gradom, a posle toga je izgrađen i veći broj novih kuća, tako da su se već pre rata 1941. godine nazirale konture budućih ulica, a polako se počelo i sa ozbiljnijim ulaganjima nadležnih.

Slana bara je poslednjih godina potpuno promenila izgled, izgrađeni su Sentandrejski bulevar, sportski centar, crkva, uređene su saobraćajne površine i otvorena je Kulturna stanica.

S. Kovač