Naredne godine obnova kapele dvorca Fantast (FOTO)

Reč je o investicionom državanju, što podrazumeva konzervatorsko-restauratorske radove na kapeli i zvoniku, kao i zamenu staze, koja te dve građevine povezuje. Procenjena vrednost investicije je 15 miliona dinara, a budući da je nedavno istekao rok za podnošenje ponuda na tender Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture uskoro će biti poznato kome je poverena obnova pravoslavne kapele, za koju je ikone uradio Uroš Predić.

Kompleks, kojim dominira “Bogdanov beli dvor”, nazvan je Fantast po najpoznatijem grlu vlasnika poseda, inače velikog ljubitelja konja. 

Manja celina, čije je obnova planirana, nalazi se južno u odnosu na dvorac. Kapela Svetog Đorđa, u kojoj 1943. godine sahranjen Bogdan Dunđerski, predstavlja spomenik kulture od velikog značaja. Izgrađena je u neovizantijskom stilu, osnove u obliku slobodnog krsta, sa kupolom i portikom ispred ulaza. U neposrednoj blizini nalazi se zvonik kvadratne osnove kroz koji se prilazi kapeli s glavne staze, koja povezuje sve objekte kompleksa sa glavnim putem. 

Dunđerski je 1920. godine dobio dozvolu od administratora karlovačke mitropolije dr Georgija Letića da uz dvorac podigne pravoslavnu kapelu. Objekat je izgrađen po projektu češkog arhitekte Josipa Krausa, a izradu ikona Dunđerski je poverio svom velikom prijatelju Urošu Prediću, koji je naslikao 12 ikona za ikonostas - slike jevanđelista u pandatifima ispod centralne kupole i iznad ulaza u kapelu sliku Tajne večere.

Oslikavanje kapele trajalo je od 1924. do 1926. godine. O veličini prijateljstva veleposednika i poznatog slikara svedoči i Uroševa želja da bude sahranjen pored Bogdana. Vajaru Đorđu Jovanoviću poverena je izrada dva bareljefa sa portretima dvojice prijatelja na zidovima kapele, jedan naspram drugog. Međutim, Predić nije ostao veran datom obećanju, te je sahranjen u rodnom Orlovatu.

Zvonik je fizički odvojen od kapele i taj koncept gradnje asocira na srpsku srednjovekovnu crkvenu arhitekturu, a s obzirom na to da je smešten na liniji zidane ograde kompleksa, objekat, takoreći, ima ulogu kapije - ulaza u prostrano okruženje kapele. 

“Na fasadama je izražena vertikalna podela na tri zone, izvedena kordonskim vencima. U najnižoj zoni je prolaz sa polukružnim otvorima i metalnim kapijama, s krstolikim ornamentima. U srednjoj zoni nalaze se po tri slepe arkade na svakoj strani, a najviša zona sužava se ka vrhu i nadvišena je kupolom, koju karakterišu bifore sa okulusom u gornjem delu”, objašnjeno je u dokumentaciji Zavoda za zaštitu spomenika kulture. 

Jedan od najlepših u Vojvodini - dvorac Fantast izgrađen je početkom 20. veka u sred atara površine oko 1.500 hektara. Na tom imanju Bogdan Dunđerski je, između ostalog, uzgajao 1.400 rasnih konja, od kojih je najpoznatiji Fantast, koji je kao trogodišnje grlo na beogradskom hipodromu 1932. godine pobedio u sve tri trke i osvojio sve titule. Kada je uginuo Bogdan ga je shranio na imanju i, kako se priča, njegov grob svakodnevno obilazio.

Nakon što mu je posle niza nesporazuma sa državnim vlastima, agrarnom reformom 1918. godine oduzet veliki deo zemlje, Dunđerski odlučuje da u svojoj 57 godini nedaleko od Bečeja izgradi dvorac, verovatno iz inata, kako bi dokazao da je još uvek bogat. Budući da nije imao potomaka, pred kraj života preostalo imanje je testamentom iz 1940. godine zaveštao Matici srpskoj. Posle Bogdanove smrti narod je uleteo u dvorac i sve opljačkao, a čak je i mermer iz bazena povađen. Od raskošnog nameštaja, umetničkih slika i nakita ništa nije ostalo, jedino su zidovi autentični. Posle oslobođenja 1945. godine tepisi, kristalni lusteri i srebrnjaci odneti su u nepoznatom pravcu, a u salone dvorca puštene su ovce. U tranziciji je PIK Bečej privatizovan i prelazi u ruke “MK Grupe” koja nastavlja da upravlja dvorcem. Međutim ta kompanija je prošle godine objavila da se povlači, te sudbina zdanja ostaje neizvesna, budući da je Dunđerski imanje zaveštao Matici, a postupak restitucije nije završen.

Nije poznato da li je i zvonik delo istog arhitekte kao i kapela, ali je razlika u stilskom izrazu evidentna. Fasade zvonika ukrašene su stilizovanom geometrijksom dekoracijom, tipičnom za epohu secesije, s pojedinim elementima, kao što su kupola, bifore i slepe arcade, koji podsećaju na srednjevekovnu arhitekturu.

Iz Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture navode da je vizuelnm pregledom ustanovljeno da su krovni pokrivač od bakarnog lima, oluci i stolarija u dosta dobrom stanju, kao i da je uvidom u dokumentaciju utvrđeno da je krov zamenjen 1998. godine.

„U zidu ispod sokle je vlaga, što se uočava na delovima fasade, na kojima je došlo do odvajanja. Malterska plastika je prekrivena sitnim mrežastim pukotinama, ali deluje da je to površinski, te da je malterski sloj i dalje postojan. Bojeni sloj je u potpunosti prekriven biodegradacijim, kao i prozorske šembrane i bank od kamena. Na pojedinim mestima potkrovnog venca otpao je malter i vidi se opeka. Fasade zvonika su u potpunosti prekrivene sitnim mrežastima pukotinama, biodegradacijom i prljavštinom. Trotoar, koji vodi od zvonika do kapele, je ispucao, a na pojedinim mestima nedostaje završni sloj i betonska košuljica je ogoljena”, obašnjeno je u konkursnoj dokumentaciji javne nabavke.

U predmeru i predračunu planiranih radova navedeno je da će malter sa sokle biti obijen, te urađena hemijska barijera (monohromatska kremasta emulzija na bazi silana) protiv kapilarnog podizanja vlage po celom objektu i stubovima. Malterisanje sokle predviđeno je specijalnim sanacionim malterom, koji će, nakon očvršćavanja, biti obrađen i ispoliran. Sve fasadne površine biće očišćene od prljavštine, a oštećenja sanirana reparaturnim vodonepropusnim malterom .

Konstatovano je da je malterska dekoracija stubova izuzetno devastirana, kao i da su delovi okrnjeni i postoji mogućnost da otpadnu. Budući da se vizuelnim pregledom ne može pretpostaviti tačna površina koju bi trebalo obiti, niti da li je opeka ispod dekoracije devastirana, predviđeno je kompletno obijanje, s tim da će najbolje očuvani uzorci poslužiti kao model za novo malterisanje i preziđivanje stubova od opeke.

Kapija i rešetke prozora biće restaurirani, kao i mozaici, a planirani su i ispitivački radovi na unutrašnjoj dekoraciji. Zatečeno stanje biće dokumentovano i urađen izveštaj, kako bi se došlo do rešenja kojima će biti eliminisani uzroci dalje degradacije, uz sve to neophodna je procena koliko će novca biti potrebno za sanaciju.

J. Vukašinović