Pečat u istoriji arhitekture

Autor ove dvojezične monografije, na srpskom i engleskom jeziku, kao i izložbene postavke, je istoričar umetnosti Vladimir Mitrović. Ovo najznačajnije priznanje za celokupan rad i arhitektonsko stvaralaštvo koje Društvo arhitekata Novog Sada (DaNS) dodeljuje svojim članovima ustanovljeno je 1995. u čast jednom od pionira srpske moderne arhitekture i istaknutom novosadskom graditelju arhitekti Đorđu Tabakoviću (1897-1971).

U publikaciji su prikazana najznačajnija arhitektonska dela nastala u Novom Sadu i Vojvodini u proteklih šezdesetak godina kroz odabrane radove. Uz biografske podatke svakog od 26 dosadašnjih dobitnika nagrade za arhitekturu, reprodukovane su i fotografije najznačajnijih ostvarenja, kao i naslovnice monografskih kataloga retrospektivnih izložbi priređenih za svakog od laureata. U uvodnoj studiji autor Vladimir Mitrović ukazuje da su dobitnici nagrade pripadali plejadi prvih promotera savremene posleratne arhitekture u Vojvodini i Srbiji, koji su ostavili trajni pečat u posleratnoj istoriji naše arhitekture, ali i kulture u celini, posebno u Novom Sadu i Vojvodini. Arhitektura se kroz dela ovih autora etablirala kao umetnost od naglašenog društvenog značaja za novosadsku i vojvođansku sredinu, postavši deo ukupne istorije kulture ovog područja.

Nagradom je obuhvaćen rad, okvirno, tri generacije arhitekata čije se školovanje odvijalo na Arhitektonskom fakultetu Beogradskog univerziteta, sem Krstonošića i S. Jovanovića koji su studije završili u Ljubljani i Zagrebu. Po Mitrovićevim rečima, bez generacijskog vakuuma jedan je naraštaj arhitekata sledećem ostavljao uspešno rešene i unapređene projektne zadatke, arhitekturu na koju su se mogli pozvati, osloniti i ugledati.

Među dosadašnjim dobitnicima nagrade su: Pavle Žilnik (1920-2006), Miroslav Krstonošić (1932), Tatjana Vanjifatov-Savić (1929-2009), Zora Mitrović-Pajkić (1927), Aleksandar Kelemen (1924-2012), Sibin Đorđević (1926-2013), Ranko Radović (1935-2005), Dušan Krstić (1938-2013), Milorad Berbakov (1936-2006), Slavko Odavić (1932-2008), Milan Marić (1940), Dragutin Karlo de Negri (1931-2018), Đorđe Grbić (1947), Miodrag R. Jovanović(1942), Slobodan Jovanović (1937-2011), Bora Radusinović (1944-2014), Slavko Županski (1943-2015), Slobodan Kuzmanović (1948), Vaso Kresović (1950), Milan Stojkov (1955), Radoje Cvetkov (1948), Dušan Radovanović (1948), Leonid Nešić (1956) Milenija (1941) i Darko Marušić (1940-2017) i Lazar Kuzmanov (1968).

- Kao i svaka nagrada, iz različitih oblasti umetničkog stvaralaštva – likovne umetnost, književnost, pozorište, film itd. – tako je i Nagrada za arhitekturu “Đorđe Tabaković“ imala svoje uspone i padove, kvalitetni kontinuitet ali i onaj drugi, diskontinuitet, jer su o njoj odlučivali kolege arhitekte uz ustanovljene principe same Nagrade - ukazuje Mitrović.- Najveći broj autora, dobitnika nagrade, projektansku i graditeljsku karijeru započeo je u okviru bivše države koja je iščezla sa evopske mape kojoj je nesumnjivo pripadala, bar kada je reč o arhitektonskom stvaralaštvu. Ipak, njeno trajanje, kao svojevrsni paradoks, mada ne za period kada su arhitekti bili najproduktivniji, poklopio se sa vremenom u istoriji Novog Sada kada je, nekada jedan od najlepših i najuređenijih jugoslovenskih gradova, neočekivano i iznenada, skoro preko (istorijske) noći, postao “grad bez lica“ (LJ. Pušić) sa, za samo par decenija, udvostručenim brojem stanovništva i isto toliko uvećanim brojem urbanističkih problema, što je malo evropskih gradova slične veličine doživelo u svojim urbanim istorijama. Tako je Nagrada, ujedno, skrenula pažnju, kao svojevrsni omaž savremenoj, posleratnoj arhitekturi, na arhitekte koji su stvarali onaj prethodni grad, “grad sa licem“, u nekoj drugačijoj društvenoj stvarnosti, trudeći se da svakim svojim graditeljskim delom poboljšaju i olakšaju život i rad svojih sugrađana i budućih korisnika.

N. Popov