TEMA “DNEVNIKA” : Seksualni delikti sve veći problem u Srbiji

Po podacima Republičkog javnog tužilaštva (RJT), u poslednjih pet godina prijavljeno je 2.690 lica za krivična dela protiv polne slobode, ne računajući odlazeću 2019. za koju još nije objavilo izveštaj.

Iako je deo tih krivičnih prijava odbačen, vredno je pomenuti da statistika Tužilaštva izneta u godišnjim izveštajima od 2014. do 2018.godine, beleži da je u tom periodu bilo 873 prijavljenih ukupno za krivična dela: silovanje, obljubu nemoćnog lica, obljubu deteta i obljubu zloupotrebom položaja.

Šta je po svojoj suštini i po krivično pravnoj prirodi obljuba, nedvosmisleno definiše profesor Pravnog fakulta u Beogradu Milan Škulić navodeći da „obljubu ili s obljubom izjednačeni čin, treba posmatrati isto kao što se to čini i kad je u pitanju silovanje, koje predstavlja osnovno krivično delo protiv polne slobode“.

- Kad je obljuba izvršena nad detetom, tu se radi o apsolutnoj neoborivoj zakonskoj pretpostavci da osoba tog starosnog uzrasta ne može svojom slobodnom voljom pristati na seksualni odnos - podvlači profesor Škulić. - Krivično delo obljube nad nemoćnim licem sastoji se u izvršenju obljube ili s njom izjednačenog čina, iskorišćavanjem odgovarajućeg stanja nemoći pasivnog subjekta, njegovog duševnog oboljenja, zaostalog duševnog razvoja, druge duševne poremećenosti, nemoći ili kakvog drugog stanja pasivnog subjekta, usled kojeg ono nije sposobno za otpor. 

Po podacima iz izveštaja RJT, za krivično delo obljuba sa detetom u  2018. bilo je prijavljeno 55 lica, a u periodu pet godina od 2014. do lane, bilo je ukupno 241 prijavljenih za ovaj gnusni zločin.

Zbog prikazivanja, pribavljanja i posedovanja pornografskog materijala iskorišćavanja maloletnika za pornografiju, bilo je 155 prijavljenih, a 21 zbog zloupotrebe računarske mreže protiv polne slobode maloletnika.

Po istoj petogodišnjoj statistici RJT, bilo je prijavljeno 646 lica za krivično delo silovanje, za obljubu nemoćnog lica 69, dok su zbog obljube zloupotrebom položaja bile prijavljene 23 osobe.

Najviše prijavljenih tokom istog perioda, bilo je za nedozvoljene polne radnje - 1.041 lice, a podnošene su prijave i zbog ostalih krivičnih dela iz grupe protiv polne slobode: podvođenje i posredovanje u vršenju prostitucije, polno uznemiravanje, te navođenje deteta na prisustvovanje polnim radnjama.

Kad je reč o sudskim postupcima zbog krivičnih dela protiv polne slobode, okončanim od sredine ove decenije, jedna od najviših kazni zatvora izrečenih u tom periodu, osam godina robije, presuđena je optuženom za obljubu devojčice starosti šest godina. Među najstrože kazne izrečene osuđenima zbog pedofilije mogla bi da se uvrsti i presuda od pre decenije i po, kojom je počinilac dva krivična dela „protivprirodnog bluda“ nad devojčicama životne dobi od oko pet godina, osuđen na devet godina zatvora.

Profesor Nedeljko Jovančević kaže da se zalaže za strože kažnjavanje seksualnih zločina i da se počiniocima krivičnih dela prema maloj deci izriču najstrože kazne zatvora predviđene zakonom uz meru obaveznog lečenja u zatvorenoj ustanovi.

Zakon je, naglašava Jovančević, predvideo kaznu od tri do 12 godina zatvora, za obljubu deteta ili s njom izjednačen čin, a ako je nastupila teška telesna povreda predviđena je kazna od pet do 15 godina zatvora. Za krivično delo nedozvoljene polne radnje: dodirivanje, grljenje i ljubljenje intimnih delova tela i druge slične radnje u cilju seksualnog zadovoljenja, propisana je kazna zatvora do tri godine, a u slučaju izvršenja i neke druge polne radnje kazna je od šest meseci do pet godina, odnosno zaprećeno je od dve godine zatvora do deset godina ako je delo izvršeno na naročito svirep i ponižavajući način.

Za ova krivična dela su maksimalne kazne zatvora su stroge i Krivični zakonik ih je dobro odmerio ali ne i zakonski minimum, pa bi ga obavezno trebalo uvećati višestruko u odnosu na sadašnji.

- Javnost s pravom negoduje - navodi Jovančević - zbog presude kojom je optuženi za obljubu s devetogodišnjom devojčicom, “oralni seks“, i to u periodu dve godine, osuđen na samo godinu zatvora, s obrazloženjem da je kaznu predložio tužilac, a optužnicom je krivično delo kvalifikovano kao nedozvoljene polne radnje. U tom slučaju je potpuno neadekvatna kvalifkacija krivičnog dela, a izrečena kazna je preblaga, čak i za to delo -ističe Jovančević.

Još čudnija je kazna od godinu dana kućnog zatvora, na koju je početkom ove godine, sporazumom o priznanju krivice koji je zaključio s Tužilaštvom, osuđen staratelj zbog obljube i višegodišnjeg seksulanog zlostavljanja devojčice koju mu je Centar za socijalni rad poverio na brigu i staranje.

- Pitanje je da li u slučaju kad je počinilac obljube s detetom, njegov staratelj, uopšte postoje zakonski uslovi za sporazum o krivici. Mislim da bi trebalo izvršiti određenu kontrolu postupanja u slučajevima zaključenih sporazuma o krivici i ispitati kako ljudi dobijaju neke kazne -navodi dr Jovančević.

Po ovom krivičaru, „manjkavost naše zakonske koncepcije postupka po sporazumu o krivici je to što se za svako delo može postići sporazum o krivici i što sudija ne može da se suprotstavi visini sankcije koju dogovore tužilac i okrivljeni“.

Lane 188 presuda

Samo u toku 2018. godine sudovi su osudili 188 počinilaca krivičnih dela protiv polne slobode, od kojih 25 zbog silovanja, 18 zbog obljube s detetom, šest zbog obljube nemoćnog lica, a četiri zbog obljube zloupotrebom položaja - kazuju podaci Republičkog zavoda za statistiku.

Takođe lane, osuđeno je i 12 osoba zbog prikazivanja, pribavljanja i posedovanja pornografskog materijala i iskorišćavanje maloletnika za pornografiju. Po podacima Republičkog zavoda za statistiku o osuđujućim presudama iz 2018. godine, kazna zatvora izrečena je u odnosu na 91 optuženog, novčano je kažnjeno 10 , uslovno 58, dok je 28 osuđeno na kućni zatvor.

-Nije retko ni da se sudije i tužioci ispolje kao potpuno neobučeni i da donose sumnjive odluke - napominje Jovančević.  - Ipak, krivično pravna zaštita je ultima racio- poslednje sredstvo jer se krivično pravo bavi posledicama, a potrebno je da se uzroci seku, otklanjaju preduzimanjem drugih mera, političkih i socijalnih da se smanje mogućnosti činjenja krivičnih dela. Treba društvo da se brine i kroz kvalitetno osposobljene Centre za socijalni rad. U današnjem rigoroznom vremenu mi moramo biti nemilosrdni prema užasnim stvarima. Moramo biti takvi da nagrađujemo ono što vredi, a budemo ozbiljni kritičari i da tražimo ozbiljnu odgovornost za one koji čine ili propuštanjem čine da dolazi do nekog zla koje se vidi.

Jaska Jakovljević