Srbija radi na pogon iz Nemačke, Italije, Austrije

Filijale kompanija iz Nemačke, Italije, Slovenije i Austrije, ukazao je u analizi poslovanja stranih filijala iz EU u Srbiji od 2010. godine do 2016, ekonomista Miroslav Zdravković, u zbiru su učestovale sa 60 odsto u ukupnom prometu u 2016. godini.

Kada im dodamo i filijale hrvatskih kompanija, dolazimo do 68 odsto od ukupnog prometa filijala iz EU, kazao je Zdravković. Kako je dodao, filijale kompanija iz Hrvatske, Slovenije i Francuske imale su manji promet u 2016. godini u odnosu na 2010. i 2012.

Ukupan broj zaposlenih u filijalama članica EU u Srbiji povećan je u pet posmatranih godina, dakle od 2010. do 2016, 10,6 odsto. Zdravković objašnjava da je najveći broj zaposlenih radio u filijalama nemačkih kompanija – 27.800, zatim italijanskih – 24.982, francuskih – 12.558, slovenačkih – 11.025 i austrijskih – 10.399.

Nakon 2012. godine broj zaposlenih u nemačkim filijalama povećan je čak 54,1 odsto. Broj stranih filijala iz EU nije bitno menjan u godinama za koje je Evrostat prikupljao podatke: kretao se oko 1.100 , a u 2016. godini je bilo 1.134 firmi u Srbiji pod uticajem matičnih firmi iz EU, naglasio je Zdravković.    

Kada se uporedi broj zaposlenih i broj registrovanih stranih firmi, po Zdravkovićevoj računici, dobije se prosečan broj zaposlenih od 109 po preduzeću u 2016. godini. Nemačke firme su imale najveći broj zaposlenih lica – u proseku po 356, a najmanje su imale firme iz Belgije – 13 i Rumunije – 25. Prosečan promet po zaposlenom za tih pet godina iznosio je 86.000 evra za sve firme iz EU. Najveći promet po zaposlenom u tom periodu, ukazao je Zdravković, imale su filijale iz Mađarske – 382.000 evra, Danske – 216.000, Belgije – 175.000, Hrvatske – 141.000, a najmanji iz Finske – 17.000 i Slovačke – 28.000 evra.

Analitičari Centra za visoke ekonomske studije (CEVES) procenjuju da je zaposlenost u firmama sa stranim vlasništvom od 2010. do 2018. godine porasla za najmanje 70.000 radnika. Međutim, oni ukazuju na to da je takvom rezultatu najviše doprinela državna pomoć koju Srbija dodeljuje stranim investitorima, a koja u velikoj meri obuhvata podsticaje za privlačenje stranih kompanija. Njihova računica je da je samo u 2017. godini država na ime podsticaja stranim investitorima dala oko 250 miliona evra, odnosno 0,6 odsto BDP-a, naspram 0,2 odsto u zemljama Centralne i Istočne Evrope.

Upravo ovih dana kada se obeležavao Praznik rada, čulo se da Srbija više nije zemlja jeftine radne snage i da investitori više ne mogu računati na to. Zbog toga se danas većina poslodavaca žali da ne može da nađe kvalifikovanu radnu snagu, pogotovo zanatlije, koje žele da zaposle ali i da im daju srpsku platu, koja je mnogo manja od one koju mogu dobiti za iste poslove u nekoj od evropskih država.

Suočena s ’požarom’ nezaposlenosti u ekonomskoj krizi 2008. godine, Srbija se, kao i mnoge druge zemlje, odlučila za podsticaje stranim investitorima. Broj nezaposlenih u Srbiji od početka krize 2008. godine do 2012. porastao je za bar 200.000 lica. Zbog toga se Srbija odlučila na tu vrstu podrške jer je bila fokusirana na generisanje radnih mesta kroz podsticanje investicija u kojima je potreban veliki broj radnika relativno niže ili srednje kvalifikacije, navodi se u analizi CEVES-a.

Po pocacima Agencije za privredne registre, ali i procenama CEVES-a, zaposlenost u firmama sa stranim vlasništvom je od 2010. do 2018. godine porasla za najmanje 70.000 radnika. To su, kako se navodi u analizi, dobre strane Uredbe o uslovima i načinu privlačenja direktnih investicija koja određuje iznose subvencija u zavisnosti od broja zaposlenih, stepena razvijenosti lokalne samouprave i veličine kapitala ulaganja. Međutim, autori analize postavljaju pitanje u kojoj meri je nastavak te strategije opravdan jer činjenice pokazuju da je privučen veliki broj stranih kompanija s radno invenzivnim tehnologijama, niskom radnom produktivnošću, pa prema tome i niskim zaradama.

LJ. Malešević