Galerija Matice srpske ekskluzivnom izložbom ikona obeležava svoj dan

U sredu, 18. oktobra u 19 časova biće održana Svečana sednica i otvorena izložba na kojoj će biti predstavljen ikonostas jednog od najznačajnijih srpskih slikara na prelazu iz baroka u klasicizam Arsenija Teodorovića (1767-1826) i obeleženo 250 godina njegovog rođenja. Ova izložba je rezultat petogodišnjeg zajedničkog projekta Galerije Matice srpske, Muzeja Srpske pravoslavne eparhije budimske u Sentandreji i Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture, koji su nastavili višedecenijsku saradnju u proučavanju, zaštiti i promociji srpskog kulturnog nasleđa u Mađarskoj.

Postavka obuhvata 73 ikone iz budimske katedralne crkve oštećene u bombardovanju Budimpešte 1945, a zatim srušene 1949. Ova crkva je bila arhitektonski reprezentativna, bogato opremljena i moderno oslikana, a sam ikonostas je bio oko petnaest metara visok. Nažalost, duborez Petra Padića je u velikoj meri stradao, i sad je delimično rekonstruisan na osnovu arhivskih fotografija iz Istorijskog muzeja Budimpešte. Ali su sačuvane sve Teodorovićeve ikone, 68 sa ikonostasa i 5 sa tronova i pevnica, koje su godinama bile pohranjene u različitim objektima Budimske eparhije.

Izložbu prati monografska studija „Arsenije Teodorović i srpska crkva u Budimu”, čemu su posebno doprineli istoričari umetnosti: dr Vladimir Simić sa Filozofskog fakulteta u Beogradu, Kosta Vuković iz Muzeja Srpske pravoslavne eparhije budimske i dr Branka Kulić iz Galerije Matice srpske. Pripremljen je takođe i film koji prati restauratorski i konzervatorski rad.

– Bez obzira što je u pitanju ruka i ideja jednog autora sa saradnicima, konzervatorska istorija tih ikona je bila različita, neke od njih su u proteklim decenijama bile restauirane, deo je bio netaknut, a i oštećenja su bila različita, tako da je bilo važno pri restauraciji ujednačiti njihov izgled – kaže dr Daniela Korolija Crkvenjakov, konzervator savetnik Galerije Matice srpske, nosilac projekta istraživanja i zaštite ikona Arsenija Teodorovića i autorka izložbe. – Neke od ikona su zakrivljene, što je postignuto posebnom konstruktivnom tehnikom. U samoj Galeriji Matice srpske nismo mogli da ih izložimo onako kako su stajale u punom polukrugu koji se završavao uz svod oltarske apside i praktično je izgledalo kao da izlaze u prostor. I svod iznad soleja je takođe bio oslikan rukom Teodorovića, ali je taj rad nepovratno izgubljen. Inače, verovatna paralela tvoj svodnoj kompoziciji je ona koja postoji u Almaškoj crkvi u Novom Sadu koju je takođe slikao Arsenije Teodorović.

U svakom slučaju, ikone, na kojima je čuveni novosadski slikar radio od 1818. do 1820, kao i delovi duboreza, sada se, skoro 70 godina nakon rušenja crkve, ponovo mogu na jednom mestu sagledati. Na ovom petogodišnjem projektu radili su brojni saradnici, pre svega konzervatori i istoričari umetnosti, uz važan doprinos arhitekata, inženjera, hemičara, pravnika i finansijskih stručnjaka, bez čijeg angažovanja se, kako kažu u GMS savremeni standardi u zaštiti kulturnog nasleđa i međunarodna saradnja ne mogu ostvariti.

Izložba će u GMS trajati do jula sledeće godine godine, a pratiće je niz predavanja, stručnih vođenja i radionica posvećenih ovako složenom konzervatorskom poduhvatu. Sa Istorijskim muzejem Budimpešte dogovoreno je da ova izložba bude tamo prikazana naredne godine. Konačno odredište imaće u novoj zgradi Muzeja srpske pravoslavne eparhije budimske u Sentandreji koji bi trebalo da se završi krajem 2018. kada se navršava 200 godina od početka oslikavanja ikonostasa.

Svečanu sednicu će pozdravnim rečima otvoriti dr Tijana Palkovljević Bugarski, upravnica Galerije Matice srpske, kao i prof. dr Dragan Stanić, predsednik Matice srpske. Besedu o slikarstvu Arsenija Teodorovića u srpskoj crkvi u Budimu održaće dr Vladimir Simić, istoričar umetnosti, nakon čega će predsednica Narodne skupštine Republike Srbije Maja Gojković zvanično otvoriti izložbu. Negujući tradiciju dobročinstva i prijateljstva s institucijama, ustanovama i pojedincima, sednica će se završiti dodelom zahvalnica Kluba prijatelja Galerije Matice srpske onima koji su tokom protekle godine učestvovali u programima Galerije i doprineli njenom uspešnom radu na očuvanju i prezentaciji nacionalne umetnosti.

N. Popov