Pozorišna koprodukcija „Egzit” premijerno na festivalu u Temišvaru
Arpad Šiling ponovo dolazi na Sterijino pozorje. Ovoga puta to nije “Bleklend” (Fekete orsag/ Crna zemlja) njegove svetski poznate trupe “Krug kredom” (Kretaker), koja je ostavila dubok trag i u Novom Sadu, nego je to autorski projekat razvijen u koprodukciji pozorišta iz Arada (“Jovan Slavić”), Temišvara (“Čiki Gergelj”) i Sombora (Narodno pozorište). Iako je najavljena kao predstava o Miklošu Hortiju, proces je odveden u drugom pravcu, u onom u kom se kreću i današnje političke prilike, u pravcu Zapada, tačnije Londona, nešto kao u Pekićevom “Besnilu”...
Grupa “migranata” iz Srbije, Rumunije i Mađarske, sreće se u zatvorenom prostoru, u koji ih je “pustila” britanska policija. Dok oni tragaju za signalom, mrežom mobilne telefonije, svako brže-bolje zauzima svoje položaje, grupiše se. Ubrzo, izdvaja se vođa ove male, ali odabrane skupine (poput “Alana Forda”), a odmah zatim počinje i “revolucija”. Izlaz je otvoren, ali tamo (napolju) nema nikoga.
Prethodno, dakako, dramski je siže situacije koju je Šiling kreirao u radu sa glumcima i saradnicom Anamarijom Lang. U predstavi “Egzit” to izgleda tako da od jedne realne situacije, izvedene gotovo naturalistički, sve više i više se ređaju groteskne scene, dovodeći stil igre do maksimalne teatralizacije, takoreći apsurda. Na primer, kada ljudi zatočeni u zatvorenom prostoru čuju glasine da je napolju epidemija, oni na glavu stavljaju kese.
Festival “Test” u Temišvaru organizuje Mađarsko državno pozorište “Čiki Gergelj” i ove godine slavi jubilej, deseto izdanje. Ovo pozorište nije slučajno angažovalo Arpada Šilinga i iniciralo jedinstvenu višejezičnu i višekulturalnu koprodukciju na kraju nazvanu “Egzit”, jer je sve vreme okrenuto evroregionalnoj saradnji koja je prirodna između država kao što su Mađarska, Srbija i Rumunija. Predstava “Egzit” 31. maja imaće premijeru i u Somboru, a 2. juna i na Sterijinom pozorju, u Novom Sadu.
Od estetskih kategorija može se još reći da je Šiling u predstavi “Egzit” potpuno usvojio princip “više izvora energije”. Planovi su pomešani i radnja se odvija u više uglova scene, tako da publika može da slobodno pšosmatra šta god hoće. Ovo se može tumačiti i potrebom za identifikacijom, odnosno traženjem onoga što je blisko, baš kao što to rade i akteri.
Kritika administracije, savremenog društva, ekonomije, politike, ne izostaje, ali zaostaje. Prvenstveno zato što su rezultati ovakvog postupka i predstave očekivani. To je posle premijere, na okruglom stolu u pozorištu “Čiki Gergelj” u Temišvaru, nazvano stereotipizacijom (Srbi vole rakiju, Mađari ne znaju engleski, a Rumuni su svako na svome).
Ipak je rečena i važna stvar, koja objašnjava zašto ne “Horti”. Za Šilinga je pitanje monarhije i njene realizacije u društvu (bilo to i u Drugom svetskom ratu), bila manje važna od savremenih problema i sveopšte migracije, bar kad je reč o narodima kao što su oni s ovih prostora.
Igor Burić