Neizbrisiv trag u modernom slikarstvu

u nizu naših galerija i muzeja. Umetnost Save Šumanovića oblikovale su godine školovanja i življenja u Zemunu, Zagrebu, Parizu i Šidu, u kojima se formirao njegov prepoznatljiv slikarski senzibilitet. Galerija koja nosi ime velikog umetnika i u čijem sklopu je i njegova spomen kuća u Šidu otvorila je preksinoć, upravo na dan njegovog rođenja, obnovljenu stalnu postavku. Po rečima Vesne Burojević, direktorke Galerije “Sava Šumanović” male intervencije u izložbenom postoru, sa pregradnim panoima, omogućile su im da se promeni stari hronološki pristup i dobiju nove mogućnosti za tematsko izlaganje remek dela. U fondu šidske galerije je čak 417 slika, a većina je iz poslednje decenije Šumanovićevog stvaralaštva. U novoj stalnoj postavci je 116 slika što je i najveći broj do sada, sem 2009. kada je povodom 70 godina od poslednje Šumanovićeve samostalne izložbe predstavljeno 189 radova.

U centralnom delu izložbenog prostora je priča nazvana - put do slike gde su izložene 33 slike zajedno sa skicama, među kojima je jedna od najpoznatijih „Iločki drum“. Na ovaj način, kako ukazuje direktorka posetiocima se približava proces nastajanja ovih izuzetnih umetničkih dela i pruža prilika da već na skicama vide koliko je Šumanović bio izvanredan i kao crtač. U jednom segmentu postavke izložene su priče iz ateljea, slike na kojima se vidi atelje umetnika i on kako stvara, a deo je posvećen radovima iz ciklusa pogled kroz prozor ateljea, kao i ulici. Naša sagovornica posebno izdvaja novi prostor u kome su mogli da izlože kompletan ciklus „Kupačice“ u neprekinutom nizu od 31 metar što odaje poseban utisak.



Neka dela su u stalnoj postavci obavezna, kao što su skica za sliku „Pijani brod“ ili triptih „Beračice“. Treća slika u ovom triptihu je poslednje delo na kojem je Šumanović radio pred tragični kraj, ona je ostala da se suši na štafelaju kada su ga uhapsili. Sam je napisao na slici „završio 26. avgusta popodne“, a 28. ujutro su ga uhapsili i kasnije streljali sa grupom sugrađana u Sremskoj Mitrovici. Nebrojene su mogućnosti za različite postavke, da imamo još ovoliko prostora ne bi nikada iscrpeli sve načine i veliko je zadovoljstvo izlagati ovo bogatstvo uz priču koja uvek može da krene iz nekog drugog ugla obogaćena novim saznanjima i detaljima - kaže Vesna Burojević. - Ono što jeste bogatstvo naše galerije, uz najveći umetnički fond i spomen kuću je i velika dokumentarna građa koja nam omogućava da našim posetiocima ispričamo kompletnije i sadržanije priče. Zato je i osnovana galerija, Savina majka, Persida Šumanović je u darovnom ugovoru navela da je njihova zajednička želja bila da se u Šidu otvori muzej u kome će slike na najbolji način moći da se dožive, u prostoru u kome su i nastale, u autentičnom svetlu i ambijentu.



U novoj postavci u Šidu uz najpoznatija remek dela su i slike koje duže nisu bile izlagane, a akcenat je stavljen na one koje su prošle konzervatorsko restauratorski tretman. Po rečima direktorke, od 2007. traje vrlo uspešna saradnja sa Pokrajinskim zavodom za zaštitu spomenika kulture čiji stručnjaci su sačinili elaborat o proceni stanja i uslova čuvanja slika i od tada se sistematski radi restauracija kroz koju je prošlo već stotinak vrednih dela. Šidska galerija će tokom proleća gostovati u Galeriji Matici srpske sa izložbom o pariskom periodu u Šumanovićevom stvaralaštvu.



U ambijentu izložbe „Miroslav Kraljević i sledbenici” Moderne galerije iz Zagreba, koja do 21. februara gostuje u Spomen zbirci Pavla Beljanskog u Novom Sadu, obeležen je jubilej Save Šumanović predavanjem upravnice dr Jasne Jovanov. Posle Kraljevića, Šumanović je najzastupljeniji umetnik na ovoj izložbi sa osam eksponata, među kojima je i “Skulptor u ateljeu” (1921), ključno delo za recepciju kubističkih uticaja u celokupnom jugoslovenskom slikarstvu toga vremena. Upravo ovih dana u Spomen zbirku su vraćene slike koje su protekla dva meseca gostovale na vrlo zapaženoj izložbi “Biseri moderne” u Zagrebu, tako da se ponovo mogu videti ova remek dela iz kolekcije Beljanskog u kojoj je i devet Šumanovićevih slika.



Predavanje je bilo posvećeno upravo zagrebačkom periodu u Šumanovićevom stvaralaštvu gde je živeo, školovao se, stvarao i koji je veoma značajan za njega lično, ali i za ukupan umetnički milje. Po rečima Jasne Jovanov, Šumanovićevo slikarstvo je donelo mnogo novina u izložbeni likovni život Zagreba u tom periodu i predstavljalo veliku prekretnicu, iako njegove slike u prvom trenutku nisu najbolje shvaćene, ali istovremeno prekretnicu su činila i njegova objašnjenja sopstvenog slikarstva kao i tekstovi koji je zagrebačka kritika pisala kako bi publici približila Savino slikarstvo i upoznala je sa novim tendencijama u umetnosti tog vremena. Taj period od desetak godina nije jedinstven, on je prešao ogroman razvoj od slikara pejzažiste, slikara klasičnog formata, preko kubističkog slikarstva do neoklasicizma koji kruniše njegove poslednje dane u zagrebačkom periodu pred ponovni odlazak u Pariz.



- Njegovo umetničko formiranje u Zagrebu odvijalo se u miljeu izložbenog života i pored umetnika koji su prihvatali drugačiji, moderniji odnos prema slici. Već 1916. je prvi put izlagao na školskoj izložbi, naredne godine učestvuje na Proletnjem salonu, najreprezentativnijem preseku stvaralaštva, a 1918. ima prvu samostalnu izložbu u uglednom salonu Urlih – navodi Jasna Jovanov.- U jesen 1920. prvi put odlazi u Pariz, gde slika, obilazi galerije, da bi zatim stupio u atelje Andrea Lota, čuvenog pedagoga koji mu je pomogao da pronađe sebe. Sa tim slikama nastalim u Parizu Sava se ponovo vraća u Zagreb, gde je 1921. priredio izložbu u Umjetničkom paviljonu, međutim zagrebačka kritika i publika nisu shvatili ove slike koje su bitno drugačije od onih pre odlaska u Pariz. Jedno je bio ohrabrujućih tekst Rastka Petrovića koji je objasnio Savino delovanje.



Do 1925. je ostao u Zagrebu, uspeo je da advokatu Doriću proda 20 slika što mu je omogućilo da ponovo ode u Pariz, kao već renomirani umetnik, gde je ostao naredne tri godine. Po povratku, po rečima Jasne Jovanov, Šumanović ponovo drugačije slika, priređuje izložbu u Beogradu koju je propratila kritika Todora Manojlovića u kojoj on uočava “oluju na njegovim slikama” zbog kolorita koji se opet menja.

Ovaj značajan jubilej obeležen je preksinoć i u Galeriji Matice srpske predstavljanjem umetničke kolekcije od 50 umetničkih dela Save Šumanovića – ulja na platnu, crteža, skica, koja su pristizala od 30- ih godina 20. veka pa sve do 2013, kroz kustosku priču Jelene Ognjanović i Stanislave Jovanović. Prvo delo u kolekciji dospelo je zahvaljujući Todoru Manojloviću, književniku i likovnom teoretičaru koji je Muzeju Matice srpske 1936. poklonio sliku “Žena sa voćem” iz 1921. Zanimljivo je da je od slika koje je Šumanović prodao advokatu Doriću u Zagrebu, 17 kasnije otkupila upravo matičina Galerija. Veliki broj posetilaca bio je u prilici da vidi neke od najznačajnijih slika Save Šumanovića koja se nalaze u Stalnoj postavci umetnosti prve polovine 20. veka, ali umetnička ostvarenja koja se retko izlažu.



Nina Popov

Film „Šumanović– komedija umetnika”



U Spomen-zbirci Pavla Beljanskog danas u 17 časova biće prikazan film „Šumanović – komedija umetnika” po scenariju nedavno preminulog Branka Vučićevića, istaknutog scenariste, publiciste i filmskog kritičara, u režiji Branimira Dimitrijevića i Borisa Miljkovića. Ova TV drama nastala 1984. prati priču o neobičnoj sudbini umetnika, ljudima i događajima koji su uticali na stvaranje umetničkog izraza i senzibiliteta slavnog slikara. Glavne uloge poverene su Ljubivoju Tadiću (Sava Šumanović), Andrijani Videnović (Kiki), Srđanu Šaperu (Rastko Petrović) i Paolu Mađeliju (Andre Lot).