U poseti Velikom Trnovu, nekadašnjoj prestonici Bugarske (foto)

Veliko Trnovo smešteno je na severu centralne Bugarske na padinama Stare planine, udaljeno na oko 200 kilometara od Sofije, a isto toliko i od Crnog mora. Grad leži u klisuri reke Jantra iznad čijih se meandara uzdižu brda koja kriju tajne bogate istorije ovog mesta i utočište su srednjovekovnih crkava i tvrđava Carevec i Trapezica koje potiču iz perioda kada su grad osvojili i gradili Rimljani.

Njegova istorija prvi put je ispisana pre oko 4.000 godina, a ovaj grad bio je prestonica Bugarske tokom zadnjih godina srednjeg veka i bio je poznat kao „Grad careva”. Veliko Trnovo je bio glavni grad Drugog bugarskog carstva u periodu od 12 do 14. veka, a tada je i doživeo najveći procvat. O važnosti ovog grada najbolje svedoči brdo Carevec na kojem je smeštena istoimena tvrđavu, koja je uvek slovila za „neosvojivu” jer je odolevala vizantijskom carstvu jer su njene zidine široke i više od tri metra. Tvrđava je štitila grad u kojem je živelo između 18.000 i 20.000 ljudi i veliki broj vojnika koji su je branili. Sve do tromesečne turske opsade utvrđenog grada Carevec je bio slobodan utvrđeni grad u Trnovu, kako se nekada zvala bugarska prestonica, a tokom i nakon osmanlijske vlasti usledio je njegovo propadanje. Prema legendi, Turci su po osvajanju sačuvali živote meštana utvrđenog grada i to samo onih koji su mogli da plate kako bi preživeli, a oni koji nisu imali novca poslati su u ropstvo u Aziju.

Grob Svetog Save i dalje se čuva

Veliko Trnovo ima svoju autokefalnu crkvu, a danas je centar hodočasnika koji ovde rado svraćaju jer se u gradu i njegovoj okolini nalazi na desetine crkava, pa ovaj kraj nazivaju i bugarska Sveta gora. Za turiste iz Srbije svakako je najzanimljivija Crkva Svetih Četrdeset Mučenika, smeštena u podnožju tvrđave Carevec, a u kojoj su nekada bile položene mošti Svetog Save, koji je po povratku sa hodočašća po Svetoj zemlji preminuo u ovom gradu 1236. godine i sahranjen uz najveće počasti.

U ovoj crkvi sahranjeno je nekoliko bugarskih careva, a ona se može posetiti kao muzej. Prvi srpski arhiepiskop i prosvetitelj ovde je iznenada preminuo. Iako su njegove mošti prenete u Srbiju posle godinu dana u crkvi se i danas nalazi njegov nekadašnji grob sa svim oznakama i njegovom ikonom koja je okačena iznad.

Danas se na tvrđavi Carevec između brojnih tabli sa legendama koje su prava „ulaznica” za vremensku mašinu, nalaze ostaci nekadašnje carske palate, Balduinova kula i velika patrijaršijska katedrala Sveto Vaznesenje Gospodnje, podignuta na temeljima stare vizantijske bogomolje, koja se danas može posetiti, ali se u njoj ne služi liturgija. Snagu stare prestonice noću oživljava svetlosno-muzički spektakl koji govori o njenoj prošlosti.

Veliko Trnovo bilo je poznato širom Balkana kao centar trgovine, kulture i književnosti. Ovde je još 1.500 godine radila trnovska književna škola u okviru umetničke. I danas se u ovom gradu nalaze suvenirnice i radionice starih zanata, koje se mogu posetiti u ulici Samovodska čaršija, koja odiše arhitekturom i duhom iz 19. veka. Jedno od mesta koje definitivno treba posetiti je i grnčarska radionica „Čupi - kupi” („Slomiš - kupiš”) u kojoj Nina Neševa izrađuje unikatne proizvode od specijalne gline sa tih prostora. Nina, kako smo saznali, već 32 godine čuva specijalnu tehniku izrade carske keramike, koja se koristila na carskom dvoru u Velikom Trnovu. Svoje znanje danas prenosi na svog sina, koji zajedno sa njom pravi zanimljive i šarenolike posude od gline, specifične samo za ovaj kraj Bugarske. Trnovsku keramiku nazivaju i carskom jer je pravljena na carskom dvoru. Na brdu iznad grada pronađeni su ostaci posuđa sa dvora, koji se danas čuvaju u Nininoj radionici i svedoče o brojnim legendama.

Ovu bugarsku varošicu krasi specifična arhitektura, sa dobro očuvanim drvenim kućama omeđane kamenom u balkanskom stilu koje odišu toplinom i spuštaju se niz brda Velikog Trnova. Kako smo saznali, zaimljivo je da se i danas priča kako su meštani u ovom gradu nekada živeli i do 140 godina.

Tekst i foto: Vladimir Bijelić