Jovanov dvor, najlepša građevina u Vrnjačkoj Banji
– U našem Zamku možete videti istoriju Vrnjačke Banje vezanu za figuru generala Jovana Belimarkovića, koji je gradio ovu vilu u vreme kada je Vrnjačka Banja tek postajala lečilište – uvela nas je u priču Anđelija Branković, kustos Zamka kulture u Vrnjačkoj Banji, kako se ovaj letnjikovac generala Belimarkovića sada zove, jer je postao kulturno dobro od posebnog značaja kojim upravlja „Kulturni centar“. Ovde se osim stalne muzejske postavke održavaju festivali muzike, izložbe, večeri poezije, predavanja...
I zaista, iznad predivnog parka Vrnjačke Banje, iznad granice ondašnjeg banjskog rejona, ali i iznad izvora tople vode, pomalo zaklonjeno od pogleda nalazi se zdanje koje kada mu se približite ne možete da ne primetite – dvorac generala Belimarkovića. Ovaj raskošni letnjikovac građen je između 1882. i 1887. godine po uzoru na poljske vile severne Italije u stilu romantičarskog istorizma sa renesansnim detaljima. Ideja za ovakav otmen izgled je potekla od građevinskog inženjera Pavla Denića, generalovog sestrića, koji je uradio skice, a da bi sve to bilo kako treba, radove je nadgledao austrijski građevinski inženjer Franc Vinter.
Vlasnik ovog otmenog dvora, Jovan Belimarković, potiče iz poznate srpske porodice Babadudića koji su tokom HIH veka bili na značajnim položajima za vreme dok su vladali Obrenovići. Jovan je rođen 1827. godine u Beogradu gde je završio osnovnu školu i licej, a potom krenuo na dalje školovanje u Berlin gde je učio za artiljerijskog oficira. Svoje vojno znanje potvrdio je u mnogim bitkama, a naročito u oslobođenju Niša i Vranja od Turaka. Posle ove bitke unapređen je u generala i odlikovan najvećim orednom Takovskim krstom s lentom. Kažu da ga je kao komandanta krasila smelost i sposobnost da vojsku drži u dobrom raspoloženju, što je odlika velikih vojskovođa. Bio je ministar vojni, a jedno vreme i namesnik mladom kralju Aleksandru, što znači da je vladao Srbijom.
– U ovaj zamak su dolazile najuticajnije figure u Srbiji s krajem HIH veka. Jedan od stalnih gostiju Jovana Belimarkovića je bio i sam kralj. Pošto se ovaj kraj veoma svideo kralju planiralo se da se u Vrnjačkoj Banji napravi i dvor nalik Versaju, ali se to na žalost nikada nije ostvarilo. Ipak, ostao nam je Jovanov dvor kao najlepša građevina u Vrnjačkoj Banji – poverila nam je kustos Anđelija Branković.
Bio je oženjen lepom Canom iz šabačke porodice Čotrić i imao desetoro dece, ali nisu sva deca preživela. Starost su dočekali samo sinovi Miloš i Relja. Posle Miloševe smrti Relja je bio jedini naslednik. Poslednji potomak Belimarkovića učestvovao je u otadžbinskim ratovima (1912 – 1918) i više puta je odlikovan. Nosilac je Albanske spomenice, dok je za vreme Drugog svetskog rata bio u nemačkom zarobljeništvu. Bio je oženjen Francuskinjom Marsel, s kojom na žalost nije imao potomaka i pred kraj života je vilu prodao državi.
– Ovo zdanje je otkupljeno 1968. godine od naslednika Belimarkovićeve porodice i postalo je vlasništvo grada. Sedamdesetih godina dvorac je postao muzej gde je jedna od stalnih postavki soba Jovana Belimarkovića sa nekim od njegovih ličnih predmeta – rekla nam je Anđelija Branković kustos Zamka kulture u Vrnjačkoj Banji.
Posebnu zanimljivost u suterenu letnjikovca Jovana Belimarkovića u Vrnjačkoj Banji predstavlja stalna postavka suvenira iz vremena naših baka i prabaka. Nama su za oko zapale pljosnate čaše...
– Ovde mogu da se vide i suveniri, razglednice i poznate pljosnate čaše koje su se nosile kao uspomena iz Banje. Neobični oblik ovih čaša ukazuje na praktičnost – naime one su se nosile u džepu, a kada se dođe do izvora banjske lekovite vode – bile su pri ruci – otkrila nam je Anđelija Branković kustos Zamka kulture u Vrnjačkoj Banji.
Marina Jablanov Stojanović