Dnevnikov putopis: Arača – srednjovekovni spomenik na tlu Banata
NOVI BEČEJ: Arača je ranohrišćanska bazilika koja spada u najznačajnije spomenike srednjeg veka na tlu Vojvodine. Nalazi se na putu od Novog Bečeja prema Kikindi u delu Banata koji se naziva sedmiter, jer odatle iz tačke gde se nalazi Arača kreću putevi prema atarima sedam banatskih sela. Udaljena je od puta Novi Bečej – Kikinda šest kilometara i do nje se stiže tucanikom.
Svi koji dođu danas da je posete biće iznenađeni njenom impozantnošću i činjenicom da se nalazi usred nepregledne vojvođanske ravnice, odnosno nijedno naselje nije u njenoj neposrednoj blizini.
Mada znatiželjni turisti mogu i sami da odu na lokalitet Arače, htela bih da naglasim da mi imamo lokalne turističke vodiče s kojima posetioci mogu da obiđu Araču i saznaju mnoge zanimljivosti vezane za ovaj veoma značajan spomenik srednjovekovne arhitekture na tlu Vojvodine, uputila nas je Melita Bito iz Turističke organizacije Novi Bečej, rekavši da je najbolje da kontaktiraju upravo TO Novi Bečej.
Jedna od legendi vezanih za Araču je da je tu svoje blago zakopao Atila Bič Božji. Postoji i druga legenda da se u Araču, nakon Trećeg krstaškog pohoda, sklonio engleski kralj Ričard Lavlje Srce. Tu je proveo zimu, a monasi su umornom kralju vidali rane zagrejanim lekovitim blatom sa Slanog Kopova. Priča kaže da je tu zakopao i svoj štit sa zlatnim lavovima.
Arheolozi smatraju da je kompleks Arače bio naseljen još u praistorijsko doba. Ono što se danas vidi u Arači je crkva koja je građena u XIII veku, ali su tokom arheoloških istraživanja pronađeni i temelji starijeg hrama iz XI veka i najverovatnije je bila parohijska crkva ili kapela. Najraniji pisani trag o naselju Arača datira iz prve polovine XIV veka i kao parohija se pominje u popisu papskog desetka.
Građena je u romaničkom stilu, sa dograđenim gotičkim zvonikom. I pored toga što je razrušena posle turskih osvajanja i posle toga nikad nije obnavljana, ono što je ostalo od nje nagoveštava njen značaj i lepotu.
Temelji bazilike su građeni od cigala u krečnom malteru, a bazilika je zidana opekom koja je pravljena od oker i crvene zemlje verovatno iz ciglana koje su postojale uz samo naselje. Dekorativni elementi rađeni su u kvalitetnom kamenu kao i crvenom mermeru za koji se pretpostavlja da je donesen iz kamenoloma Transilvanije.
Top pet destinacija koje bi trebalo posetiti u našoj opštini su Arača, Glavaševa kuća, zavičajni muzej Kotarka, industrijsko tehnički muzej „Žeravica“ i specijalni rezervat prirode Slano Kopovo koji je jedan od poslednjih reprezentativnih primera panonskih slatina koji je od izuzetnog značaja za očuvanje biljnog i životinjskog sveta. Nastalo je delovanjem Tise koja je u prošlosti često menjala svoj tok – otkrila nam je Melita Bito iz TO opštine Novi Bečej.
Kuća advokata dr Vladimira Glavaša, poznatog dobrotvora i humaniste iz dela grada koji se zove Vranjevo, primer je bogate građanske kuće i građena je u klasicističkom stilu i dočaraće posetiocima kako se živelo u to doba. On je živeo u XIX veku i drugovao sa istaknutim ljudima toga doba : Jovanom Jovanovićem Zmajem, Svetozarem Miletićem, Đurom Jakšićem... Prema rečima Melite Bito zanimljivost je da je jedna od soba posvećena našem velikom kompozitoru Josifu Marinkoviću, jer njegova kuća nije sačuvana, a nalazila se bukvalno preko puta Glavaševe kuće. Nalazi se u ulici koja danas nosi naziv Josif Marinković.
Preporučila bih i da se ode do Novog Miloševa, do zavičajnog muzeja Kotarka koji je napravljen od žitnog magacina porodice Karačonji pored njihovog dvorca koji još uvek privlači svojim izgledom i zanimljivom istorijom. U Novom Miloševu se nalazi i zanimljiv industrijsko-tehnički muzej „Žeravica“ u kojem je izložena poljoprivredna tehnika i mehanizacija, pre svega traktori, otkrila nam je Melita Bito.
Zamršena istorija Arače ostavila je tragove na njoj: pustošili su je Kumani (tatarsko pleme), a posle i Turci, smatra se da je služila i pravoslavnoj i katoličkoj veri, jer je prvobitno bila podignuta da bi se hristijanizovalo slovensko stanovništvo. Smatra se da su je podigli benediktinci, da bi posle u njoj bio franjevački red. Bila je neko vreme u posedu despota Stefana Lazarevića, a potom i Đurađa Brankovića.
Bila je i prepravljana i u odbrambenu tvrđavu i u džamiju kada su je Turci osvojili, da bi je stanovništvo iz njene neposredne okoline sasvim napustilo početkom XVIII veka, ali su, i u potonjim vremenima razvlačeni njeni kameni delovi i opeka, a u okolini Arače su vidljive rupe koje su ostavljali tragači za blagom...
I danas ima onih koji sa modernijim spravama – detektorima za metal, pretražuju ovo područje nadajući se da će otkriti još uvek skrivene dragocenosti. Nekoliko njih smo i zatekli kada smo obilazili ovaj srednjovekovni spomenik.
Tekst i foto: Marina Jablanov Stojanović
