BICIKLOM KROZ VOJVODINU Bukovac i Sremski Karlovci

Na mestu gde se put odvaja ka Bukovcu saobraćaj postaje podnošljiviji a sa obe strane ceste pružaju se idilični sremski krajolici. Bukovački put ide uz Rokov potok i polako se uspinje ka živopisnom sremskom selu u kojem je rođena Milica Stojadinović Srpkinja.

Elena, moja starija ćerka koja mi pravi društvo na ovom putovanju, interesuje se gde se nalaze „čuveni” bukovački zasadi lavande. Ova plantaža postala je proteklog leta jedna od Instagram atrakcija ovdašnjih turista koji su, u nemogućnosti da putuju van zemlje - hrlili ka pačirskom „ljubičastom jezeru”, zasadima lavande kod Bukovca i sličnim „novim destinacijama”.

Penjemo se do Crkve vaznesenja koja dominira selom. Barokni hram je građen od 1794. do 1807. a raskošni ikonostas rezbario je karlovački majstor Marko Vujatović. Pored crkve je nekoliko autentičnih, više od jednog veka starih kuća građenih u panonskom stilu i uz njihovu restauraciju one bi kao celina sa crkvom mogle da postanu nova „instagram atrakcija” kako lovci za lajkovima na društvenim mrežama ne bi dolazili u Bukovac samo da bi gazili po poljima lavande.

U Bukovcu je 1928. rođena Milica Stojadinović Srpkinja, čuvena književnica za koju je Vuk Karayić voleo kao svoje dete i nazivao je „moja kći iz Fruške“. Njegoš je govorio o toj lepoj i mladoj devojci: „Ja pojeta, ona pojeta, da nijesam kaluđer, eto kneginje Crnoj Gori!“ Knez Mihailo Obrenović bio joj je odan prijatelj... Nakon blistave literarne karijere pred kraj života, napustivši Vrdnik, prelazi u Beograd, gde je i umrla 1878. u svojoj 50 godini, potpuno zaboravljena i u krajnjoj bedi.

Pored Milice, Bukovac je dao još jednu poznatu ličnost - Borisa Kovača, slavnog muzičara rođenog u ovom selu 1955.

Njegova muzika je spoj različitih muzičkih tradicija koje postoje na prostoru Vojvodine, od uticaja iz Mađarske do tradicionalne srpske muzike sa turskim motivima kombinovane sa filozofski sličnim, a muzički udaljenim stilovima kao što je argentinski tango. Ovaj spoj čini stil Borisa Kovača unikatnim na svetskoj muzičkoj sceni i prepoznatljivim širom sveta u „vorld mjuzik„ muzičkim krugovima.  Poznatiji u svetu nego kod nas - Kovač se posle dinamičnog života i rada na svim meridijanima 1996. vraća u Bukovac gde i danas živi i radi.

Put od Petrovaradina do Sremskih Karlovaca je pođednako stresan kao i vožnja Ulicom Račkog - šleper za šleperom. Ispraća me sa leve strane Crkva Gospe Sneže na Tekijama i posle manje od pola sata stižem nadomak „Srpskog Hajdelberga”.

Svaki put kada dođem u Karlovce ovo me mesto podseti na Karlove Vari u Češkoj ili Samobor u Hrvatskoj. Ogromni potencijal, na desetine vinarija, mali zanimljivi muzeji (Muzej šibica, Muzej kuglofa, Muzej pčelarstva), sprektakularna arhitektura iz protekla tri veka, spomenik Vrangelu, Nemačka zavičajna kuća, pravoslavne i katoličke crkve, istorija Srba, Hrvata, Nemaca, Belih Rusa...

U Sabornoj crkvi pažnju mi privlači kopija slike Pavla Simića „Majska skupština” (original se nalazi u Galeriji Matice srpske) posvećene Skupšini srpskog naroda u Ugarskoj koja je zasedala od 1. do 3. maja 1848. i proglasila Srpsku Vojvodinu. Spomenik na izlasku iz Karlovaca, na putu ka Novom Sadu govori o događaju koji se zbio 12. juna 1848. kada je Srpska narodna vojska izvojevala prvu pobedu nad mađarskim trupama. Tačno godinu dana kasnije 12. juna 1849. mađarski garnizon na Petrovaradinskoj tvrđavi bombardovao je Novi Sad u kojem su bile austrijske i srpske trupe sa Josipom Jelačićem, potonjim banom, posle čega je dve trećine grada izgorelo i srušeno.

Iz centra mesta penjemo se ka Kapeli mira. Prvi put u istoriji međunarodne diplomatije predstavnici zaraćenih strana seli su za okrugli sto 1698, upravo ovde u Sremskim Karlovcima. Rezultat tih istorijskih pregovora između sila Svete Alijanse (Austrija, Poljska i Venecija) i Turske bio je čuveni Karlovački mir, kojim je okončan Veliki bečki rat (1683 – 1699). U njemu je izginulo nekoliko stotina hiljada ljudi.

Sredstvima Karlovačkog magistrata, Katoličke crkve i Bečkog dvora, 1817. godine, na obližnjem brdu, sagrađena je Kapela Gospe od mira. Kapela ima elipsasti oblik u znak sećanja na okrugli sto za kojim je ispregovaran Karlovački mir, kao i četiri ulaza. Kada je sagrađena, četvrti, turski ulaz bio je zazidan, a kasnije je tu nadograđena prostorija sa ikonostasom, kao simbol želje da se Turci više nikada ne vrate na ove prostore. Na fasadi Kapele nalaze se tri časovnika, dok je četvrti, posvećen uspomeni na turskog astrologa, smešten u unutrašnjosti bogomolje, čiji je svod svojevremeno bio oslikan kao zvezdano nebo. U dvorištu Kapele nalazi se grob jedine žrtve karlovačkih mirovnih pregovora – mletačkog diplomate koji je preminuo od prehlade.

Kada je potpisan mir, u Sremskim Karlovcima organizovano je veliko slavlje. Na gradskom trgu ispečen je vo, a istoričari su zabeležili da su se miru najviše radovali Turci!

Nastavljamo dalje i stižemo do još jedne karlovačke atrakcije. Stjepan Seder iz Kulturnog centra Podunavskih Švaba „Karlonjitz„ nam pokazuje unutrašnjost i dvorište Zavičajne kuće Podunavskih Švaba u Sremskim Karlovcima. Kaže da su sobe bile niske jer su ljudi tada bili mnogo niži. Možda u Sremu. Kažem mu da je moja baka Rozalija (1900.) iz Bača bila visoka 185.

Sremski Karlovci su 2007. podigli spomenik Baronu Vrangelu - svom sugrađaninu od 1922. do 1926. Petar Nikolajevič Vrangel je bio baron, general, aktivni učesnik i vođa antiboljševičkog pokreta u Ruskom građanskom ratu koji je započeo posle Oktobarske revolucije. Bio je poznat pod nadimkom „Crni baron“, jer je najčešće nosio crnu kozačku uniformu. Petar Vrangel je napustio Rusiju 14. novembra 1920. brodom „General Kornilov“, poslednjim transportom sa vojnicima i civilima koji je isplovio sa Krima.

U početku je živeo u Istanbulu na svojoj jahti „Lukul“, sve dok na nju nije naleteo i potopio je italijanski parobrod „Adria“, koji je prethodno isplovio iz sovjetske luke Batum. Vrangel se u to vreme zatekao na kopnu, a ovaj incident se smatra neuspelim pokušajem atentata.

Nakon ovog događaja, Vrangel je sa svojim štabom otputovao preko Tunisa u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca, gde je postao vođa svih ruskih izbeglica. Godine 1924, osnovao je Ruski opšte-vojni savez, organizaciju koja se borila za očuvanje jedinstva svih Belih snaga u izgnanstvu. Od septembra 1927. se nastanio u Briselu u Belgiji gde je sledeće godine i umro.

Vraćamo se u Novi Sad i sa leve strane na izlasku iz Karlovaca nailazimo na jednu dosta zapušenu česmu ali voda iz nje i dalje teče. Ova česma, manje poznata od čuvene „Četiri lava” u centru Sremskih Karlovaca zana je po legendi koja kaže da je princ Eugen Savojski, koji je komandovao austrijskom vojskom - izvojevao pobedu u bici sa Turcima 1716. baš zahvaljujući tome što se uoči bitke okrepio vodom sa ovog bunara.

Tekst i foto: Robert Čoban