Svakodnevni život u srednjovekovnoj Srbiji
koji su objavili Balkanološki institut SANU i izdavač „Klio”.
Knjigu, koja je donekle izmenjena verzija prvog toma serije istoriografskih monografija velike grupe autora o privatnim životima u Srbiji od srednjeg veka do naših dana, napisali su Marko Popović, Smilja Marjanović-Dušanić i Danica Popović.
O ovoj jedinstvenoj sintezi političke, društvene i kulturne istorije srednjovekovne Srbije, koju je na engleski preveo Čarls Robertson, govorili su, pored dvoje autora (Danica Popović i Smilja Marjanović Dušanić) i Vujadin Ivanišević, naučni savetnik Arheološkog instituta SANU i doktorant sa beogradske vizantologije Aleksandar Savić, a skup je otvorio Vojislav Pavlović, zamenik direktora Balkanološkog instituta SANU.
Pavlović je pozdravio goste Kongresa i publiku koja je došla da čuje šta o novoj verziji knjige objavljene prvobitno pre 10 godina kažu njeni autori, i konstatovao da je to pionirski rad u kome je data sveobuhvatna istorija srpskog društva u srednjem veku, ali prilagođena stranim čitaocima koji nisu upoznati sa detaljima političkog života nemanjićke države i nešto je kraća od prvobitne verzije.
On je prepustio reč Mirjani Marjanović Dušanić, urednici edicije „Polis” u IK „Klio” koja je zaslužna i za uređivanje ovog dela, pošto je uključeno u ovu ediciju, inače, najpopularniju među bibliotekama ovog izdavača. Citirajući francuskog istroičara Žorža Dibija, ona je kazala da je u njegovom monumentalnom poduhvatu da obuhvati privatne živote zapadnog sveta, od antike do 20. veka, insistirao da je tokom srednjeg veka veoma teško bilo razdvojiti sfere privatnog i javnog života i da to važi i kod nas.
Naime, prema njenim rečima insistirajući na razlikama između javnog i privatnog života, to ne znači da se te dve kategorije izrazito odvajaju već da su one duboko isprepletane i samo ukoliko se istraže obe oblasti može da se dođe do kompletnijeg razumevanja života pojedinaca i njihovog privatnog sveta.
Knjiga, istakla je urednica, „sabira rezultate dosadašnjih istraživanja svakodnevnog života u Srbiji uz poređenje sa zemljama Zapadne Evrope, Vizantijom i teritorijama u njenom okruženju”.
- U središtu pažnje autora je pojedinac, od vladara, plemića, preko gradskog i seoskog rabotnika, do vojnika i duhovnika i njihovog odnosa prema svetu i okruženju, navikama i verovanjima. Kroz celo delo prožimaju se politička, privredna i kulturna istorija što omogućava potpuniji uvid u jednu udaljenu epohu, često posmatranu kroz prizmu istorijskog sleda događaja - istakla je Dušanić.
Podsetivši da proučavanje privatnog života u Srednjem veku predstavlja poseban izazov, ona je podvukla da je to posebno teško u našoj sredini, jer su uglavnom uništeni sekularni objekti iz perioda pre turskog osvajanja, pogotovo vredniji predmeti iz vladarskih i plemićkih dvorova koji su bili potpuno opljačkani.
Tu prazninu donekle nadoknađuju arheološka iskopavanja koja iznose na videlo predmete iz svakodnevnog života, dok su pisana svedočanstva, koja su uglavnom pisali pripadnici viših slojeva društva, veoma pristrasni. Pokušaj da se sklopi iole koherentna slika je pravi podvig, istakla je Dušanić i dodala da je proučavanje privatnog života tek od nedavno ušlo u srpsku istoriografiju. Za vizantologe, kako je primetila, veoma je zanimljivo upoređivanje privatnog života u Srbiji sa onim u Vizantiji, kojoj je Srbija gravitirala, ali je već primećeno da su se u našoj sredini prihvatali i uticaji sa Zapada. Ona je primetila da je rad svih istoričara koji su se bavili temom privatnog života za prvu monografiju doprineo da se formiraju neki okviri u okviru kojih treba raditi, što sada olakšava novim generacijama da popunjavaju postojeće velike praznine.
Ivanišević je stavio akcenat na opis sadržaja knjige koja nam prvi put otkirva ne samo istorijska zbivanja i duhovni život u Srbiji, već i život pojedinaca - od vladara, do rudara i sebara. Tako se istorija Srbije ne posmatra samo kroz političke događaje, već otkriva običaje, verovanja, ideale, strahove koji se otkrivaju iz fragmenata rukopisa, oštećenih fresaka, polusrušenih hramova i tvrđava u kojima se mogu pronađi ostaci svakodnevnog života naših predaka.
Najveća vrednost knjige je, smatra Ivanišević, što donosi veoma sintetičku sliku o svetu kada je Srbija bila velesila na Balkanu. Ovo delo, smatra on, biće korisni izvor informacija i za stručnjake, ali i za laike koje zanima srednji vek i pouzdani je izvor za dalja istraživanja.
Knjiga je, zaključio je Ivanišević, veoma pregledno organizovana tako da se na osnovu sadržaja mogu posebno pratiti život na dvorovima, u gradovima, u ruralnim sredinama, kao i životi vojnika, manastirskih bratstava, ali i podaci o ishrani, odevanju, praznicima, pa i o slobodnom vremenu.
U galeriji „Progresa” se, u vreme Međunarodnog kongresa vizantijskih studija, održava i sajam knjiga posvećenih vizantijskim studijama desetak stranih izdavača i srpskih, poput Evolute, Klia, Karposa, Derete, kao i Vizantološkog instituta SANU.
R. K.
Prvorazredno delo
Savić je svoje izlaganje posvetio prevođenju sa srpskog na engleski i pre svega je odao priznanje prevodiocu da je uspeo da se „izbori” sa imenima i da tekst učini razumljivim i široj čitalačkoj publici. On je, takođe, primetio da je u periodu između dva izdanja bilo značajnih otkrića koja su uneta u ovo novo na engleskom, za koje smatra da je „otvorena” knjiga koja treba da se dopunjuje tokom narednih godina.
Savić je ocenio da je knjiga prvorazredno delo nastalo na osnovu odličnog poznavanja njenih autora arheologije, istorije i istorije umetnosti i svetao je primer kako treba u inostranstvu promovisati srpsku istoriju.