PRIČE IZ MUZEJA VOJVODINE Reklame su uvek prodavale robu

 U početku su table služile za orijentaciju potrošača, odnosno omogućavale su nepismenim ljudima da se snađu, a vremenom su dobile i reklamnu funkciju. Kasnije su se ukrašavale slikama i bojama kako bi potencijalnog kupca “namamile” da uđe u radnju. Zbog toga one predstavljaju izuzetno vredan izvor za proučavanje privredne istorije, jer zahvaljujući njima stručnjaci mogu mnogo toga da saznaju o zanatskim i trgovačkim radnjama, industrijskim i ugostiteljskim objektima, finansijskim institucijama. Pored toga one odražavaju atmosferu, ukuse i stil vremena u kom su nastajale.

U Muzeju Vojvodine u Novom Sadu u okviru odeljenja starije i kulturne istorije čuva se dvadesetak značajnih reklamnih tabli koje su uglavnom reklamirale industrijske proizvode, poput „singer” mašine ili „gerber” pivo, dok se u  okviru etnološkog odeljenja takođe čuvaju table uglavnom zanatskih radnji. Kako objašnjava muzejski savetnik – istoričar Veselinka Marković, s obzirom da je nekada veliki broj ljudi bio nepismen, crteži, slike ili znaci na tablama su ilustrovale proizvode ili usluge koju su radnje pružale.

- Tabla je informisala, ali i “pozivala” građane da uđu i kupe određenu robu – kaže Veselinka Marković. - Oznake na zanatskim radionicama obično su predstavljale karakterističan proizvod radionice i bile su obojene upadljivim bojama i istaknute na vidnom mestu. Pored imena vlasnika, često su bile naslikane medalje ili druga priznanja, kako bi se istaklo da je majstor nagrađivan i garantuje za kvalitet svojih proizvoda. Na oznakama trgovačkih i ugostiteljskih radnji se nalazilo ime radnje pod kojim je ona ubeležena u registar. Do Prvog svetskog rata najčešća oznaka je bio venac u kojem je istican karakterističan proizvod, ali i godina osnivanja radnje. Pored toga obično je isticana i tabla firme s imenom majstora i njegovim zanimanjem.

- Poznato je da lovorov venac između ostalog simbolizuje uspeh, pa su na taj način trgovci ili zanatlije iskazivali veru u uspešno poslovanje – pojašnjava Veselinka Marković dodajući da pored lovora, često se mogao videti i venac vinove loze i to „cimerima“ kafana. - Table su svojim izgledom na prvi pogled morale slati poruku potencijalnim kupcima o vrsti  i kvalitetu proizvoda.

Firme sa zanimljivim i atraktivnim tablama koristile su trgovinske kuće, pekare, poslastičarnice... Naglasak je bio na opuštenosti, spontanosti i zadovoljstvu. Tako su se na tabli pekarske radnje Živka Kozareva, koji je radio u Novom Sadu od 1910. do 1930. godine, nalazili jarki i upadljivi crteži vreća s brašnom, hleba i peciva, kao upečatljivim simbolima zanata. Osiguravajuća društva, banke i advokatske kancelarije najčešće su koristile simbole i crteže s jednostavnim rešenjima kako bi klijentima ulile sigurnost i poverenje.

- Na fasadama i izlozima radnji često su se nalazile drvene ili metalne reklamne table, koje su imale ulogu sličnu plakatu, odnosno da informišu potencijalne potrošače o proizvodima koji im se nude. Takve su table Albusovih i Šihtovih sapuna, Gerberovih piva i piva Dunđerskog, čokolade „union“  - nabraja naša sagovornica. - One su bile različitih dimenzija i idejnih rešenja – od onih sa jednostavnim nazivima firme ili proizvoda do veoma ukrašenih s akcentom na proizvod, poput reklame popularnih mašina „singer“.

Nakon Drugog svetskog rata izgled reklamnih tabli se polako menjao. Tehnički napredak u štamparstvu doveo je do novih mogućnosti u organizaciji teksta i vizuelnih elemenata, što je uticalo ne samo na izgled tabli, koje su pratile promene u društvu, već i na nova dizajnerska, idejna rešenja.

- Ipak, njihova uloga je ostalajala ista: i dalje su morale da privuku potrošače i „ubede“ ga da je baš taj proizvod najbolji. Vremenom je i raznovrsnost reklamnog materijala postajala sve veća, pa su se pojavili novi vidovi reklamiranja poput reklamnih listića, plakata, računa, memoranduma, kataloga, cenovnika, kalendara... – kaže naša sagovornica.

Stare reklamne table do danas nisu izgubile svoj sjaj. Često se koriste u priliko uređenja prostora, pa postoji i veliko tržište za njih. Iskusni i  oštrooki sakupljači antikviteta spremni su da plate značajan novac ukoliko pronađu retku tablu poznatog pojedinca ili kompanije.

Silvia Kovač

Foto: Muzej Vojvodine u Novom Sadu