Životvorna praznina

Starogrčki izraz “omma”, koji označava ne samo “oko”, nego i “ono što se vidi ili gleda”, Nađ upotrebljava u najširem smislu, kao “šifru” pristupa onome što čini najdublju unutrašnjost pojedinca, ali i temelj naše zajedničke sudbine. Okupivši ovoga puta osmoricu plesača iz nekoliko afričkih zemalja (Mali, Senegal, Obala Slonovače, Burkina Faso i oba Konga) i gradeći sintezu njihovih kulturnih tradicija, zajedničkih rituala i pojedinačnih identiteta, on nas poziva na osobeno putovanje do samih korena plesa, ali i do osnova naše zajedničke ljudskosti.

Naravno, i ovo putovanje se odvija posredstvom autentične “nađovske” scenske magije, koja spaja uverljive emocije, složene vizuelne i igračke postupke, kao i sugestivne muzičke efekte u jedinstven prostor scenskih čudesa. A već u prologu tih čudesa suočavamo se sa novom manifestacijom Nađove maštovite samoironije: naime, pred nama se pojavljuju osmorica plesača, odevenih u crne sakoe i pantalone – aluzija na dobro poznati, kodirani “imidž” samog reditelja. Praćeni matricom sve razigranijih, tradicionalno plemenskih ali i “džeziranih” muzičkih ritmova, Nađovi akteri, posredstvom potrage za izvorima i značenjima plesa, dočaravaju nam, u krajnjoj liniji, energiju i istrajnost ljudske potrage za samospoznajom. A kao stupnjevi te potrage pojavljuju se i u ovoj predstavi, iskazani pokretom, ritmom ili prostornom relacijom, Nađovi opsesivni motivi – poput zavičajne nostalgije, izgnanstva i samoizgnanstva, večnog putovanja i prevazilaženja (pre svega unutrašnjih) granica.

Ritmički, značenjski i emocionalno, OMMA nas neprestano suočava sa uzbudljivim protivrečnostima na nekoliko planova. Što se tiče “dijaloga”, on je omeđen dvema inkantacijama, početnom, koja označava rađanje, i završnom, koja poentira “civilizovanje” igre kao načina življenja opstanka. Između njih, pada samo jedna reč – Fekete (Crn) –  dvosmisleni simbol nepouzdanosti identiteta. U sferi pokreta, onaj noseći identitet, koji u prvom planu drži našu pažnju, oblikovan je kao neodoljiva plesna mašina koja se naizmenično hrani tenzijom i opuštanjem. Ali ta mašina predstavlja istovremeno živ, otvoren organizam, koji u svakom trenutku dopušta – čak podstiče - individualnu egzibiciju, preobražavanje u pojedinačni iskaz koji će, opet, narednu fazu kolektivnog plesa učiniti punijom i višeznačnijom.

Ovo kretanje, pak, kao svoj naročiti kvalitet iskazuje jedan novi, viši stupanj organske povezanosti aktera sa stvorenim ambijentom. Naime, nijednog trenutka nemamo utisak da oni tek igraju u prostoru – naprotiv, oni (se) igraju sa prostorom; štaviše, najtačnije bi bilo reći da, vođeni Nađovom imaginativnom putanjom, plesači uspevaju da stvore utisak kako u predstavi OMMA sam prostor igra. I to je ona scenska esencija koju nam pozorište Jožefa Nađa podaruje svaki put sa novom, opčinjavajućom svežinom: čas vrtoglavice igre je istovremeno i raskid i povratak, putovanje i ravnoteža, sinkopiranje kao strujanje energije i (obnovljena) svežina sveta. Rečju: Jožef Nađ, čarobnjak životvorne praznine.

Svetislav Jovanov