U pripremi izložba povodom 100 godina rođenja Bojsa i Mangelosa
BEOGRAD: Povodom stogodišnjice rođenja Jozefa Bojsa, jednog od najznačajnijih umetnika svetske umetničke scene posle Drugog svetskog rata, i Dimitrija Bašičevića Mangelosa, jednog od najznačajnijih umetnika regiona i rodonačelnika konceptualne umetničke prakse kod nas, u Beogradu se priprema izložba njihovih radova.
Izložba će biti održana od 26. avgusta do 18. septembra u u više prostora u Beogradu, Galeriji Gete instituta, Umetničkom prostoru U10 i Novoj galeriji vizuelnih umetnosti NGVU.
Josef Bojs je zanimljiv posebno kroz razvoj aspekata i ključnih pojmova nove umetnosti, kao što su direktna demokratija, socijalna skulptura i socijalna plastika, njegove poznate teze da je svaki čovek umetnik, koncepta prošireni pojam umetnosti, revolucija to smo mi, i niz drugih. Na izložbi posvećenoj Bojsu u galeriji Menjačnica Gete instituta biće izložene fotografije, grafike i multipli iz lične kolekcije Karla Hajnca Rumenog i Mangelosovi radovi iz kolekcije Fonda Ilija&Mangelos i privatne kolekcije iz Zagreba. Karl Hajnc Rumeni, važan kolekcionar Bojsove umetnosti, potvrdio je organizatorima da su na raspolaganju za izložbu 40 signiranih grafika i multipla, 45 signiranih plakata, 50 signiranih poštanskih dopisnica i pozivnica kao i 20 signiranih kataloga-knjiga.
Odnos umetničkog legata Bojsa i Mangelosa sa savremenom umetničkom scenom u Srbiji biće tema dela postavke u prostorijama galerije U10. Taj odnos biće propitan kroz radove odabranih savremenih umetnika Sanje Latinović, Slobodana Stošića, Nadežde Kirćanski i Luke Cvetkovića, koji će specijalno za ovu izložbu produkovati nove radove inspirisane tragom dva velika umetnika – Bojsa i Mangelosa. Na taj način će impuls o mogućim odgovorima koji je legat rada Bojsa i Mangelosa doći direktno od umetnika. U prostorijama galerije NGVU biće izloženi neki od originalnih radova Mangelosa, neke od vrednih multipli Bojsa, a svakodnevno će se emitovati film o Mangelosu u produkciji HRT-a pod nazivom „Jedno đelo“ autora Eveline Turković i Ane Marije Habjan.
Pored izložbe, povodom ovog jubileja biće organizovan i prateći program s okruglim stolovima, predavanjima, projekcijama filmova i TV emisijama. Karl Hajnc Rumeni, kolekcionar koji za ovu izložbu pozajmljuje Bojsova dela, održaće predavanje „O kolekciji i ličnim iskustvima u odnosu sa Bojsom”. Takođe, izložbu će pratiti razgovor o umetnicima sa Biljanom Tomić i Jerkom Denegrijem u prostorijama Gete instituta. Promocija studije o istorijskoj avangardi pod nazivom „Crveni horizonti“ Dejana Sretenovića takođe će biti održana kao prateći program izložbe, u saradnji sa Zoranom Pantelićem, dok će u biblioteci Gete instituta biti prikazan film o Jozefu Bojsu.
Uticaj na umetnike iz naše sredine
Bojs je ostvario značajan uticaj na umetnike iz naše sredine. Umetnici tzv. Nove umetnosti sedamdesetih susreli sa Bojsom u Edinburgu 1973, na naredne godine je on prihvatio poziv Biljane Tomić da učestvuje na Aprilskim susretima u SKC u Beogradu. Zoran Popović je u Edinburgu 1973. snimio film “Jozef Bojs, dvanaestočasovno-predavanje: posvećeno Anaharsisu Klocu” koji je prvi put u Beogradu prikazan 2016. Susretu u Edinburgu prisustvovali su i Marina Abramović, Raša Todosijević i Gergelj Urkom koji su kasnije postali istaknuti predstavnici savremene umetničke scene regiona. Umetnici iz ovog regiona su studirali na Akademiji umetnosti u Dizeldorfu, a nemački boravili i izlagali u Beogradu i Zagrebu.
Iako se Mangelosovi radovi nalaze u kolekcijama Tejt Moderna, Mome i Karnegi museuma, u našem regionu nije opsežnije predstavljan. Njegovi radovi za našu sredinu su značajni kao počeci negiranja tradicionalne umetničke forme. Poput Bojsa, Mangelos privremeno prihvata duh i ideje Fluksusa (kroz rad unutar grupe Gorgona 1959-1966.) koji kasnije napušta, te zahteve za novom umetnošću iskazuje kroz manifeste: najpre manuelno izrađene a nešto kasnije, tokom 1970-ih ispisane hladnim stilom konceptualne umetnosti. Kao kritičar, sada već istorijskim tekstom „Aprilske teze“ postavlja osnove te nove umetnosti u našem regionu, proglasivši akciju i proces kao osnovni sadržaj i rezultat umetnosti.
U okviru saradnje sa Gete institutom u Sarajevu u Zagrebu, izložba će se nakon Beograda u nešto izmenjenom obliku prikazati i u Muzeju savremene umjetnosti u Banja Luci i u Muzeju suvremene umjetnosti u Zagrebu. Kustosi i saradnici beogradske izložbe su dr Ivana Bašičević Antić, dr Selman Trtovac, tim U10, i tim NGVU. Za vizuelni identitet plakata izložbe pobrinuo se Slavimir Stojanović Futro.
N. P.
