In memoriam: Mikis Teodorakis (1925 - 2021)

Autor čiji se balet „Grk Zorba” igra na sceni Srpskog narodnog pozorišta od 1994. godine i dobitnik najvišeg priznanja našeg najstarijeg profesionalnog teatra, Zlatne medalje „Jovan Ćorćeviš”, rođen je 29. jula 1925. godine na ostrvu Hios u Grčkoj. Nakon aktivnog učešća u pokretu otpora u Drugom svetskom ratu, upisuje se najpre atinski Konzervatorijum, da bi školovanje nastavio na Konzervatorijumu u Parizu, gde studira muzičke oblike i analizu, kao i dirigovanje. Od 1954. do 1960. intenzivno komponuje i 1957. osvaja zlatnu medalju na Moskovskom muzičkom festivalu, a 1959. Darius Milo ga predlaže za američku Kopli nagradu za najboljeg kompozitora godine nakon praizvedbe njegovog baleta Antigona u Kovent Gardenu u Londonu.

U Grčku se vraća 1962, osniva Mali atinski simfonijski orkestar i Muzičko društvo „Pirej“ s kojim priređuje mnogobrojne koncerte po celoj Grčkoj i inostranstvu. Njegovi najznačajniji radovi iz tog perioda su: ciklus pesama Arhipelag, Politija, Epifanija, Epitafios; muzika za pozorište: Talac, Balada mrtvom bratu, Divni grad; oratorijum Dostojno jeste, dok mu svetsku slavu donosi muzika za kultni film Grk Zorba iz 1964, koji je osvojio tri Oskara i bio nominovan za još pet, dok je samom Teodorakisu doneo nominaciju za nagradu Gremi.

Aprila 1967, kada je vojna hunta preuzela vlast u Grčkoj, apeluje na pružanje otpora protiv diktature. Uhapšen je avgusta iste godine i osuđen, ali Međunarodni pokret solidarnosti, na čelu sa Šostakovičem, Bernštajnom, Arturom Milerom, Harijem Belafonteom, uspeva da izdejstvuje mu se kazna preinači u izgnanstvo. Odlazi 1970. u Pariz i nastavlja da radi i širom sveta drži koncerte kao deo borbe za povratak demokratije u Grčku. Postao je simbol borbe protiv tiranije i 1974, nakon pada vojne hunte, trijumfalno se vraća u Grčku.

Telegram saučešća predsednika Vučića

Telegram saučešće povodom smrti Mikisa Teodorakisa uputio je i predsednik Aleksandar Vučić.

„Srbija danas tuguje zbog odlaska legendarnog Mikisa Teodorakisa, koji je bio ne samo jedan od najvećih kompozitora današnjice, već i veliki prijatelj naše zemlje i našeg naroda", poručio je predsednik, navode’ći da će Teodorakisa Srbija pamtiti po svevremenoj muzici koja je ostavila pečat u celom svetu, ali i po hrabrosti da podrži Srbiju tokom bombardovanja 1999.

„Zbogom, veliki maestro! Srbija te pamti!“, navodi se u saučešću predsednika Vučića.

Među najpoznatijim njegovim delima nastalim od 70-ih do danas su: oratorijumi Miša Greca i Canto Olympico, opere, Medeja, Elektra, Lizistrata i Antigona, i dela: Istočno od Egejskog mora za čelo i klavir, Rapsodija za trubu i orkestar, Rapsodija za gudače, mecosopran i bariton i Simfonija Andaluzija za mecosopran i orkestar. Njegov opus obuhvata preko hiljadu pesama i ciklusa pesama, simfonijska dela, kantate i oratorijume, balete, opere, scensku i filmsku muziku, kao i knjige prevedene na više svetskih jezika i smatra se savremenim kompozitorom sa najviše komponovanih dela.

U toku NATO udara na SRJ 1999. zalagao se za prestanak bombardovanja i posebno je osuđivao napade na Novi Sad. Odlukom Skupštine Grada Novog Sada, donetom 1. februara 2004. godine, Mikis Teodorakis proglašen je počasnim građaninom Srpske Atine. Godine 2007. u Gentu (Belgija) primio je nagradu za životno delo koju dodeljuje Akademija za filmsku muziku, a Zlatna medalja „Jovan Đorđević“, kao izraz poštovanja za celokupni umetnički rad koji je doprineo i razvoju srpske umetnosti i kulture, SNP mu je dodelio 2017. godine.

Mikis Teodorakis biće sahranjen u mestu Galata Hanion na Kritu.

M. S.