Godišnjica rođenja Petra Dobrovića, jednog od najvećih slikara naše moderne

Rođen u Pečuju gde je završio osnovnu školu i gimnaziju, Dobrović 1907. upisuje Zanatsko-umetničku školu u Budimpešti. Od 1909. studira slikarstvo na budimpeštanskoj Likovnoj akademiji.

Godine 1912. odlazi u Pariz. Do izbijanja Prvog svetskog rata, upoznaje se sa aktuelnim umetničkim dešavanjima kao i stvaraocima koji su živeli u svetskoj prestonici kulture. Dvadesetih i tridesetih godina 20. veka, Dobrović živi i radi na relaciji Beograd - Pariz. Izlaže u Zagrebu, obilazi Dalmaciju, Prag, Amsterdam, leta provodi u Dubrovniku i okolini (Lopud, Rijeka dubrovačka).

Moglo bi se reći da je dolazak uglednih stvaralaca tokom 1930-ih godina znatno dinamizovao viđenje Dubrovnika. Pristup zrelih slikara kao što su bili Dobrović, Konjović, Lubarda i Bijelić, uneo je u pomalo uspavanu sredinu snagu individualnog izraza. Nije preterano pomisliti da su se oni, kao kontinentalci, okrenuli Jugu upravo u traženju intenziteta i topline kolorita, nalik francuskim uzorima koji su iz istih pobuda silazili na Azurnu obalu.

Slikar Petar Dobrović je boraveći često na dubrovačkoj rivijeri (gde je njegov brat arhitekt Nikola ostavio važne graditeljske tragove), uživao u viđenom i ekspresivnim tonovima jakih bojenih namaza islikavao brojne vedute Dubrovnika i njegove okoline. Izuzetan portretista, ostavio je upečatljiva viđenja članova svoje porodice, ali i brojnih dubrovačkih prijatelja, intelektualaca, velikodostojnika, fratara, biskupa.

Po preseljenju u Beograd, Dobrović radi kao nastavnik u Umetničkoj školi (1923-25). Jedan je od osnivača umetničke grupe “Oblik”, a od 1934. aktivno sarađuje u listu “Danas” zajedno sa Miroslavom Krležom. Slikar je uradio i monumentalnu kompoziciju “Redakcija časopisa Danas” (1934), na kojoj je pored ostalih prikazan Krležin lik. Ovo platno se dugo nalazilo u svojini umetnikovog sina Đorđa, a zanimljivo je da se radi o delu najvećeg formata (178,5 dž 282 cm) u Dobrovićevom opusu.

Po otvaranju Umetničke akademije 1937. godine, Dobrović je izabran za profesora ove visoko-školske ustanove (uz Tomu Rosandića i Mila Milunovića bio je i njen osnivač). Pored pedagoškog rada, izlaže i slika. Na posednjem spratu Kolarčeve zadužbine sagrađeni su prvi pravi slikarski ateljei u kojima su radili i stvarali umetnici, kao što su Beta Vukanović, Zora Petrović, Petar Dobrović, Nedeljko Gvozdenović, Ljubica Cuca Sokić.

U vreme pokretanja i izlaženja časopisa “Danas“ intenzivirano je davno prijateljsvo između Dobrovića i Krleže. Ono je započeto povodom umetnikove zagrebačke izložbe iz 1919. pod utiskom koje Krleža piše “Marginalije uz slike Petra Dobrovića“, objavljene u “Savremeniku“ (1921). Deceniju kasnije Krleža objavljuje svoj razgovor sa Dobrovićem (“Savremenik“, 1931), a godinu dana posle toga piše predgovor za slikarevu izložbu u Pragu.

Petar Dobrović se 1925. oženio Olgom Hayi, ćerkom dr Koste (1868-1942), političkog aktiviste i osnivača čuvene advokatske kancelarije u Novom Sadu. Godine 1946. Olga je osnovala Biblioteku sa arhivom Jugoslovenske kinoteke.

Generacijama studenata bila je neoficijelni pedagog našeg filma, kao i konsultant mnogim jugoslovenskim sineastima (Vlada Petrić, Branko Vučićević, Vladimir Pogačić i drugi).

Budući da je po profesiji bila bibliotekar, Olga je skupljala sve podatke počev od najmanjeg pomena Dobrovićevog imena i dela. Građu je objavila u tri knjige, koje je publikovala Galerija Matice srpske. Njena stalna i neumorna promocija slikarevog dela i održavanje kontakata na najvišem društvenom nivou, rezultirala je otvaranjem Galerije Petra Dobrovića (1974). Pored toga, Olga je 1993. Arhivu SANU poklonila obimnu porodičnu dokumentaciju koja se čuva kao Zaostavština Petra Dobrovića.       

S druge strane, prva ličnost koja se vezuje za Krležine reprezentativne portrete bio je slikar Petar Dobrović. On je uradio više piščevih portreta - četiri iz 1930. (dva su bila u vlasništvu porodice Dobrović, a jedan se nalazio u Društvu književnika u Beogradu), i dva iz 1938. (jedan je u privatnom vlasništvu, a drugi u Galeriji Petra Dobrovića u Beogradu). Četvrti Krležin portret iz 1930. danas se nalazi u Memorijanom prostoru Bele i Miroslava Krleže (depadans Muzeja grada Zagreba), sa još dva Dobrovićeva dela - “Portretom Bele Krleže“ (1929) i “Dvorištem Duždeve palate“ (1938).    

O delu Petra Dobrovića, pored ostalih, pisali su Rastko Petrović, Milan Kašanin, Todor Manojlović, Kosta Strajnić, Branko Popović, a u književno-esejističkoj formi i bliski slikarevi prijatelji Miloš Crnjanski i Miroslav Krleža. Na desetu godišnjicu slikareve smrti (1952) nastaje Krležin sentimentalni zapis “Na grobu Petra Dobrovića”. Slede Krležin tekst za monografiju iz 1954, kao i predgovor za katalog prve Dobrovićeve posthumne izložbe u Beogradu (1955).

Posle Drugog svetskog rata, Dobrovićevo delo nastavlja da pleni znatiželju istoričara umetnosti, posebno istraživača srpske i jugoslovenske moderne (Miodrag B. Protić, Ješa Denegri, Ljubica Miljković, Žana Gvozdenović, Simona Čupić). Zanimljive biografije umetnika podstakle su sineaste da njihove životne priče prenesu na filmsko platno. Aleksandar Saša Petrović je 1957. režirao film “Petar Dobrović”, dok je dokumentarni film o velikom slikaru naše moderne autorsko delo Mike Miloševića.

Dela Petra Dobrovića nalaze se u stalnim postavkama Muzeja savremene umetnosti na Ušću, Galerije Matice srpske, Spomen-zbirke Pavla Beljanskog, Narodnog muzeja u Beogradu, Galeriji Petra Dobrovića, Umjetničkoj galeriji u Dubrovniku, zatim, zbirkama rezidencijalnih objekata, kao i u privatnim kolekcijama u Beogradu, Dubrovniku, Zagrebu (Memorijalni prostor Bele i Miroslava Krleže).

Siniša Kovačević