Pop Ćira i pop Spira u SNP: Nostalgična muzička freska
NOVI SAD: Među klasičnim delima srpske književnosti malo je ostvarenja poput Sremčevog romana “Pop Ćira i pop Spira”, koji je svojom lepotom i toplinom kazivanja toliko inspirativan za adaptacije u drugim vidovima umetnosti, da je do danas doživeo brojne adaptacije na pozorišnoj sceni, kao i scenarističke obrade za film i televiziju.
Sada je “Pop Ćir i pop Spira” oživeo i na operskoj sceni, u formi komične opere eminentnog srpskog kompozitora, akademika Dejana Despića”, koja je sa trijumfalnim uspehom izvedena na sceni Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu.
Premda se iz godine u godinu ponavljaju vajkanja kako muzička dela domaćih autora, a među njima posebno opere, navodno “nemaju prođu” kod ovdašnje publike, aktuelni koncertni događaji kao i operske premijere nedvosmisleno pokazuju da i dela savremenih srpskih kompozitora itekako mogu privući pažnju, donoseći atraktivnost, novinu i visok kvalitet koji značajno obogaćuju našu muzičku kulturu. To je bio i slučaj sa preksinoćnom praizvedbom Despićeve opere “Pop Ćira i pop Spira”, ostvarenom u muzički i scenski pregnantnom i impresivnom tumačenju solista, hora i orkestra Opere SNP sa dirigentkinjom Željkom Milanović, pred salom prepunom znatiželjnih poklonika muzike, okupljenih povodom ovog izuzetnog operskog događanja.
Kompozitor Dejan Despić, koji je tokom svog dugog i plodnog stvaralačkog puta uz solistička, orkestarska i kamerna dela, napisao i bogat opus kompozicija vokalne lirike na stihove srpskih pesnika, radeći na ovoj operi ostao je dosledan sopstvenom traganju za uspostavljanjem veza muzike i domaće literature, obraćajući se i ovoga puta proverenoj vrednosti - popularnom i najširoj publici poznatom Sremčevom romanu, po čijim motivima su libreto sačinili Vesna i Dejan Miladinović. I sudeći po onome što su slušaoci imali prilike da čuju na praizvedbi “Pop Ćire i pop Spire”, bio je to dobro promišljen potez koji je kompozitoru pružio priliku da ostvari široku, živopisnu i vrcavom imaginativnošću prožetu opersku fresku, koja nosi i sjajno uokviruje humorni, dramatski tok dela.
Ostajući veran svom autorskom prosedeu, Despić je tonsko tkivo svoje opere izgradio u prepletima privlačne, bogate melodioznosti i pregnantnih izmena muzičkih raspoloženja, u bliskom dosluhu sa duhovito pisanim libretom. Tekst libreta je precizno sledio najvažnije motivske elemente Sremčevog romana, zasnovanog na anegdoti o komičnom sukobu dvojice seoskih sveštenika iz Banata zbog dolaska novog učitelja i pođednako humornom raspletu cele ove peripetije oko “otimanja đuvegije” i izbijenog popovskog zuba, tako da je Despićeva opera zazvučala kao originalna, samosvojna i uspela scensko-muzička adaptacija popularnog Sremčevog dela, obojena lakim, nezlobivim humorom i nostalgijom za prošlim vremenima. Autor se pri tome dosledno klonio korišćenja “folklorizama” i oslanjanja na tradicionalnu muziku, na koje bi ovakva tema i ova priča možda navodile, senčeći svoju muziku tek blagim motivskim aluzijama, poput fragmenta melodije “Sećaš li se onog sata”, koja se pominje i u romanu, potom ovlašnog doticanja forme bećarca ili nagoveštaja ritmičkog hoda gajdaškog kola, kojima je diskretno dočaran živopisni zvučni ambijent starog Banata.
Opera “Pop Ćira i pop Spira” izvedena je na sceni “Jovan Đorđević” u okviru proslave Dana Srpskog narodnog pozorišta, a premijera ovoga dela dogodila se tačno na stodvadesetu godišnjicu od prvog objavljivanja istoimenog Sremčevog romana.
Po završetku predstave, autoru opere, akademiku Dejanu Despiću, svečano je uručena Zlatna medalja “Jovan Đorđević”,najviše priznanje SNP-a, za njegov ukupan doprinos razvoju srpske muzike.
Despićeva muzika kompleksne i delikatne fakture postavila je pred članove Opere SNP ozbiljne i složene izvođačke zadatke, zahtevajući od svih članova ansambla izuzetnu preciznost, uigranost, ali i lakoću i spontanost izraza. I pokazalo se da su i solisti i članovi hora i muzičari operskog orkestra potpuno na nivou zadatka, pod koncentrisanim dirigentskim vođstvom gošće, dirigentkinje Željke Milanović pruživši slušaocima upečatljivo i dinamično izvođenje ovog dela, koje je naišlo na odličan prijem publike. Kao i u romanu, i Despićev “Pop Ćira i pop Spira” u prvi plan stavlja veći broj likova, među kojima su posebno zapažena energična i uspela pevačka i glumačka ostvarenja solistkinja Violete Srećković u ulozi Perse i Verice Pejić, kao Side, kojima su dostojno parirali Saša Štulić kao pop Ćira, Nebojša Babić u ulozi pop Spire i tenor Branislav Cvijić kao seoski učitelj Pera.
Pođednako solidne i proživljene interpretacije pružile su i Danijela Jovanović u ulozi Melanije, Jelena Končar kao Juca i Vasa Stajkić u roli seoskog brice Šace, a treba pomenuti i markantne scenske i pevačke pojave Darije Olajoš Čizmić kao frau Gabrijele, Željka R. Andrića kao temišvarskog vladike, Miloša Milojevića u ulozi pop Oluje i Ljubomira Popovića u ulozi kočijaša Pere Tocilova. Hor Opere SNP čiji su članovi u ovoj predstavi imali ulogu svojevrsnih rezonera i tumača radnje, zvučao je precizno i odmereno, uz kompaktnu i bogato iznijansiranu orkestarsku podršku.
Predstavu je rediteljski uobličila Ivana Dragutinović Maričić, dajući joj dinamičan i zanimljiv tok, autorka svedene scenografije bajkovitih crteža banatskih pejsaža i seoskih kuća kao i odgovarajućih kostima je Vladana Likar Smiljanić. Ovde treba pomenuti i Vesnu Kesić Krsmanović, koja je pripremila hor, Ivana Klemenca koji je osmislio scenski pokret, kao i dizajnera svetla Marko Radanović, koji su takođe veoma zaslužni za ukupni uspeh novosadske praizvedbe Despićevog dela “Pop Ćira i pop Spira”, kao uzbudljivog operskog događaja koji će se pamtiti.
Borko Hložan
