Vodič kroz svetinje Šar-planine, Prizrena i okoline
NOVI SAD: Iz pera dr Aleksandre Novakov, a u izdanju Kosovskometohijskog odbora Matice srpske, iz štampe je nedavno izašao hrišćanski pravoslavni kulturni vodič „Srpske svetinje Šar-planine, Prizrena i okoline“ na srpskom i engleskom jeziku.
Vodič će premijerno biti predstavljen 5. juna u jednoj od svetinja o kojima je u knjizi reč – prizrenskoj crkvi Svetog Spasa.
U okviru dvodnevne manifestacije Spasovdanski dani u Prizrenu, koji zajedno sa Društvom prijatelja manastira Svetih arhangela kod Prizrena i Domom kulture u Gračanci organizuje Matičin Kosovskometohijski odbor, biće predstavljene i knjige Nenada Ljubinkovića „Od Kosovske bitke do kosovske legende“, koju je Matica srpska izdala 2018. i „Sarić, svetlost, stvaranje i strah“, koja je svetlost dana ugledala lane u izdanju gračaničkog Doma kulture, te delo Valentine Pitulić „Sazdade se bela crkva: srpsko narodno stvaralaštvo Kosova i Metohije“( Andrić grad, 2018).
Najnovije delo Aleksandre Novakov, „Srpske svetinje Šar-planine, Prizrena i okoline“ odštampano je sa blagoslovom episkopa raško-prizrenskog Teodosija. Rezenzenti su istoričar umetnosti prof. dr Branislav Todić i istoričar dr Uroš Šešum. Saradnik na knjizi je mr Živojin Rakočević. Najveći broj fotografija u knjizi delo su arhimandrita Mihaila Tošića, protojereja-stavrofora Siniše Milenkovića, Olivere Radić i Čede Jovanovića.
Kako se navodi u knjizi, uprkos zlu i stradanjima, na nevelikom prostoru Prizrena i okoline opstalo je i obnovljeno 55 crkava i manastira. One su žive svetinje u kojima se i dan-danas služi liturgija. Mapirane svetinje u ovom vodiču, uz njihov sažet istorijat, pozivaju hodočasnike da ih posete ne bi li skinuli veo paučine sa njihovih starih i teških kapija, ne bi li dozvali davna vremena i oslonili čela na hladne živopisane zidove, drevne i sedam stotina leta, i kako bi osetili svetiteljski blagoslov i pronašli duševni mir... Crkve i manastiri, o kojima je u knjizi reč, građene su od 13. do 21. veka, što govori o vekovnom življenju pravoslavnog srpskog naroda na tom prostoru i njihovim duhovnim potrebama. Za vreme Osmanskog carstva crkve postaju stožeri očuvanja nacionalnog identiteta i kontinuiteta kao i čuvari tradicije.
U spomen na hiljadugodišnjicu od prvog pomena Prizrenske episkopije (1019), ove svetinje treba da osvetle put generacijama koje dolaze, da sačuvaju sećanje na srpsku pravoslavnu veru, tradiciju, kulturu i istoriju i da u spokoju svedoče o vekovnom postojanju srpskog naroda u Prizrenu i okolini, kaže autorka Aleksandra Novakov.
Kako dodaje, Martovski pogrom 2004. imao je za cilj zatiranje svedočanstava o Dušanovom gradu i Srpstvu u njemu, nosio je i strašnu poruku da nema ni povratka ni pomena o postojanju Srba.
Božija volja je promenila plan, crkve su obnovljene, ima života, ima Srba i veliki broj hodočasnika obilazi svoje svetinje, poručila je autorka.
Od svetinja sabranih u ovom delu, na listi spomenika kategorisanih kao kulturno dobro od izuzetnog značaja Republike Srbije nalazi se njih 17, a na UNESKO – vom spisku svetske baštine u opasnosti 2006. upisana je crkva Bogorodica Ljeviška.
Z. Milosavljević