Iz štampe izašlo fototipsko izdanje svih brojeva časopisa „Književni jug”
Izdavačke radionice Kulturnog centra Vojvodine „Miloš Crnjanski” i Arhiva Vojvodine objavile su zajedničkim snagama još jedno kapitalno fototipsko izdanje – četvorotomni „Književni Jug”, u kojem su sabrani svi brojevi ovog časopisa koji je u Zagrebu izlazio od početka 1918. do kraja 1919. i u čijem su uredništvu bili Ivo Andrić i Miloš Crnjanski.
Kako je to već na samom početku života „Književnog Juga” zapisao jedan od njegovih prvih urednika dr Vladimir Ćorović, potonji član Srpske kraljevske akademije, pojava ovog časopisa bila je „vidan datum u istoriji naše književnosti, koja se tako osetno od lokalne i pokrajinske, od dubrovačke, bosanske, kajkavske, sloveno-srpske i od srpske, hrvatske i slovenačke, razvija u širu i po intencijama jedinstveniju, praktično jaču, teoretski idealniju”.
Prvi broj publikacije osvanuo je 1. januara 1918, a kao urednici su ga potpisali, uz Andrića i Ćorovića, još Branko Mašić i Niko Bartulović. Upravo će ovaj potonji, u uvodnom slovu, istaći da su njihovi zadaci u prvom redu – kulturni. „Jugoslavenska umetnost mora da bude u istinu jugoslavenska, ako će da postane općenita i svjetska. A za to treba prije svega iskrenosti i smjelosti”, naveo je Bartulović, svrstavajući među „praktične zadatke”, recimo, pitanje jedinstvene literature, te jedinstvenog govora sa jedinim pismom i jednim pravopisom. „Ako upoznamo jedne s drugima, populariziramo slovenske pisce među Hrvatima i Srbima i obratno; ako priviknemo našu publiku da zaista gleda na našu književnost kao jednu – sve će to biti veliko đelo”.
Put ka ujedinjenju i slobodi
Uvodnik poslednjeg objavljenog broja, koji je iz štampe izašao 1. decembra 1919, potpisan je samo sa „Književni Jug” i predstavljao je svojevrstan oproštaj od čitalaca. Uz ocenu da je časopisu uspelo da u praksi položi temelj budućoj jugoslovenskoj književnosti, u tom ođavnom slovu se ističe da je, zahvaljujući „preko stotinu i pedeset saradnika iz svih jugoslovenskih krajeva”, u celosti izvršen glavni zadatak „Književnog Juga”: „da se oko njega okupi, na Slavenskom Jugu, sve što je od čestitosti i vrednosti na peru, a što nije propalo ili izbeglo, pa tako udrženi i ojačani da osvetlimo i pokažemo put ka definitivnom našem ujedinjenju i slobodi”.
Zanimljivo je da su u tom prvom broju tri priloga štampana ćirilicom, uprkos činjenici da je u to vreme u Austrougarskoj ona bila zabranjena: pesma „Ikar” Anta Tresića-Pavičića, prevod poezije Volta Vitmana i posveta Milutinu Bojiću iz pera dr Ćorovića. Iako su svi ostali tekstovi publikovani latinicom, uključujući i deo Andrićevog „Ex ponta” – koji će nešto kasnije biti u celosti objavljen upravo pod okriljem „Književnog juga” – Mašić je to objasnio „razlozima jačim od volje” uredništva: „tiskara još uvek nema toliko ćirilice na raspolaganju, a i tehničke neprilike su smetale”. „U dojdućim brojevima nastojat ćemo i tome da doskočimo”, poručio je Mašić, koji se vodio kao vlasnik „Književnog Juga”. I zaista, kako je vreme odmicalo, tako je i ćirilice bilo sve više.
Tokom dve godine izlaženja, sa „Književnim Jugom” su sarađivali, odnosno u njemu objavljivali i Miroslav Krleža, Isidora Sekulić, Tin Ujević, Ivo Vojnović, Gustav Krklec, Stanislav Vinaver, Anica Savić (kasnije Rebac), Svetozar Ćorović, Milan Kašanin, Ivan Cankar, Oton Župančić, Svetislav Stefanović, Milica Janković... Veoma važno mesto u časopisu zauzimala je, inače, književna kritika, koji su, po pravilu, pisali svi članovi uredništva. I, kako to ističe prof. dr Milivoj Nenin, uz prof. dr Zoricu Hadžić priređivač pomenutog fototipskog izdanja, „pišu oštro. Beskompromisno!”„Književni Jug se najpre bori protiv slabe literature”, ističe profesor Nenin. „Možda bi se mogao izvući i zajednički imenitelj svih tih književnih kritika sa negativnim sudom: ukazuje se na loš jezik, posebno se okomljuje na feljtonizam u literaturi, podvlači se neukus...”
Nova energija, novi putevi kojima će književnost krenuti oličeni su i u prilozima spisateljica nadahnutih idealom jugoslovenstva, kojima je „Književni Jug” otvorio svoja vrata. „Tako ćemo se, listajući stranice ove revije, sresti sa književnicama koje su čitalačkoj publici bile poznate i pre Prvog svetskog rata. I saradanja u „Književnom Jugu“ označila je, u punom zamahu, njihov povratak na književnu scenu. Pojedine saradnice su, poput Anđelije Lazarević, posredstvom „Književnog Juga“ ušle u književnost. Sve one zajedno, svojim angažmanom postale su deo izrazitog kulturnog preporoda, nove književnosti koja je kao obeležje nosila nezavidan oblik nečeg prelaznog”, ukazala je u svojevsnom pogovoru izdanju prof. dr Zorica Hadžić.
M. Stajić