RURALNI TURIZAM Ulice (ne)zaboravljenog vremena
Kada je svojevremeno Srpska akademija nauka, na forumu u organizaciji Ekonomskog instituta, upozorila da su srpska sela su u odumiranju, ovaj alarm je potkrepljen činjenicom da se čak u 86 odsto srpskih sela smanjuje broj stanovnika, a oko 1.200 ih je u fazi nestajanja i ona zauzimaju ukupnu teritoriju kao površina Kosova i Metohije.
Tada su iz SANU upozorili da je uz negativni demografski trend, jedan od ključnih problema današnjeg sela i njegov loš ekonomski položaj, usitnjenost poseda i sve brojnija staračka domaćinstva, te da su sela napustili sami seljani čiji se život zasnivao na radu na sopstvenom posedu. Zato sada u Srbiji ima više od 50.000 praznih kuća i još tri puta toliko koje su van upotrebe, pa ne čudi što je od 4.709 naselja, čak 1.200 njih u fazi nestajanja jer svako to selo ima manje od 100 stanovnika, a čak u 86 odsto sela se smanjuje broj stanovnika.
Državne mere koje bi trebale biti preduzete bi svakako mogle ove trendove da, ako ne zaustave, ono svakako ublaže i uspore, ali ne treba bežati od istine da i inicijativa pojedinaca mogu doneti „dramatične“ promene, za šta ima primera i u vojvođanskim selima. Utisak je da „lagane“ promene nisu dovoljne, a za dokaz da one mogu biti daleko brže i efikasnije, pogled treba baciti ne toliko daleko, primera iz zemalja regiona, članica Evropske unije, bilo da se radi o Mađarskoj ili Hrvatskoj.
Jedan od takvih „drastičnih“ primera je, bez sumnje, onaj malenog baranjskog sela Karanac u susednoj Hrvatskoj, koje je samo zahvaljujući viziji jednog čoveka, jedne porodice i njhovih saradnika, prijatelja, suseda... koje je od sela u terminalnoj fazi odumiranja zbog dramatičnog odliva stanovništva ka razvijenijim zemljama EU, uspelo da se u nepunih deceniju i po pretvori ne samo u jednu od top deset turističkih destinacija Hrvatske, već da zauzme i čelno mesto na ovoj listi koju pored tog baranjskog sela od svega šest-sedam ulica čine jedan Dubrovnik, Dioklecijanov Split, Rovinj i cela Istra, niska prelepih mediteranskih ostrva, purgerski „miteleuropski“ Zagreb...
- Mi nismo zapravo svesni šta imamo, kakvi su stvarni potencijali onoga što imamo jer smo zaokupljeni time da turizam znači isključivo more i planine. Pri tome ne mislim samo na proizvodnju fenomenalne hrane i pića, već i na naše nasleđe, tradiciju i kulturu - kaže Vladimir Škrobo-Bajo, vlasnik „Baranjske kuće“ u Karancu, koji je sa svojom porodicom, suprugom Mirjanom i sinovima Markom i Stankom od najobičnijeg restorana, zahvaljujući upravo ovakvom pristupu, za svega deceniju i po ne samo stvorio neobičnu fuziju ugostiteljstva, muzeologije, antropologije, već i pokrenuo suseljane da iskoriste potencijale svojih poljoprivrednih gazdinstava, u Hrvatskoj takozvanih OPG-ova (obiteljskih poljoprivrednih gazdinstava), bilo da su se „ukačili“ na Bajinu viziju kroz proizvodnju organskih domaćih proizvoda, otvaranje pansionskih smeštaja, vinarija... - Imamo mi i našu proizvodnju i smeštaj, upravo završavamo još jedan, malo veći objekat, ali potražnja je odavno prerasla naše kapacitete, pa zainteresovane upućujemo našim susedima, pa se može reći da pored nas posao obezbeđujemo za još stotinak ljudi u Karancu, što je perspektiva koja donekle smanjuje pravi talas napuštanja sela.
Naime, široj javnosti zemlje koja definitivno svoj prosperitet bazira na razvoju turizma, „Baranjska kuća“ je proteklih godina postala poznata i zbog neobičnih manifestacija poteklih iz Bajovog entuzijazma. Od sada već tradicionalnog prolećnog vašara na katoličke Cveti, na kome se bira najveća slanina na ovim prostorima (rekord ove godine je čak 195 kilograma), preko „Berze tamburaških orkestara“ na kojoj tokom jednog dana, tačnije večeri, tamburaške „bande“ iz Hrvatske, Srbije i Mađarske demonstriraju svoje muzičko umeće vlasnicima ugostiteljskih objekata iz cele Hrvatske, „Dana zemlje“ tokom kojih sami gosti, uz pomoć vajara, na grnčarskom kolu proizvode keramičke kuhinjske posude do posete „Ulici zaboravljenog vremena“, postavci niza starih drvenih ambara u „zadnjem“ dvorištu „Baranjske kuće“ u kojima su smeštene autentična berbernica, lonačarska i klomparska radnja, ledara, birtija, mlin, kovačnica... u kojima mnogoljudnije, od agencija organizovane posete, polaznici takozvanih „tim bildinga“ ili putnici sa mnogobrojnih dunavskih kruzera uz pomoć starih majstora uče kako da naprave ili upotrebljavaju starostavne proizvode baranjskih seljaka.
Milić Miljenović
