Pedijatri stari 55 godina, nemaju vremena za preventivu

Da li se razmišlja o uvođenju lekara primarne zdravstvene zaštite s kompetencijama koje bi odgovarale porodičnom lekaru, pitanje je koje su postavili analitičari Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut”, u studiji „Analiza vanbolničkih ustanova i primarne zdravstvene zaštite”, u kojoj je fokus stavljen na zdravstvenu zaštitu dece, koja se poslednjih godina, zbog odliva stručnog kadra i zabrane zapošljavanja u javnom sektoru, suočava s velikim problemima. Samo ove godine 250 pedijatara ide u penziju, sumorni su podaci koji ukazuju na ozbiljan problem.

Primarna zdravstvena zaštita u Srbiji se obezbeđuje u 158 domova zdravlja koji čine njeno jezgro, sa razvijenom mrežom zdravstvenih stanica i ambulanti, čime se obezbeđuje strukturna dostupnost i pristupačnost, tj. da pristup ne bude udaljen više od 15 minuta. Primarnu zdravstvenu zaštitu u domu zdravlja građani ostvaruju preko izabranog lekara, koji je doktor medicine ili doktor medicine specijalista za oblast opšte medicine, odnosno specijalista medicine rada; doktor medicine specijalista pedijatrije; doktor medicine specijalista ginekologije i doktor stomatologije. U sistemu zdravstvene zaštite 31. decembra 2015. bilo je zaposleno 107.980 radnika, od toga je doktora medicine bilo 20.450, a zdravstvenu zaštitu dece u u službama za predškolsku decu pružalo je 709 lekara u Srbiji (uključujući i lekare u razvojnom savetovalištu), od toga 165 u Vojvodini.

Loše snabdevanje vakcinama ruši poverenje u lekare

Na okruglom stolu Udruženja pedijatara Srbije „Borba za imunizaciju”, održanom u junu ove godine, kao glavne prepreke i problemi koji ugrožavaju sprovođenje vakcinacije stručnjaci Udruženja i Ministarstva zdravlja istakli su nepravovremeno i nedovoljno snabdevanje vakcinama za planirani broj dece. To, kažu pedijatri, dovodi do prekida u lancu vakcinacije, zbog čega je vakcina kompromitovana kod roditelja, ali i među lekarima. Osim toga, sve izraženiji nedostatak pedijatara u domovima zdravlja i pojačano opterećenje lečenjem ugrožava sprovođenje imunizacije, kao i druge preventivne aktivnosti. Pedijatri su kao loše označili i uvođenje izabranog lekara, od 2007. godine, zbog čega su reorganizovali vakcinalni punktova u predškolskim i školskim dispanzerima. Sve to dovelo je do smanjenja obuhvata vakcinacijom, naročito kod školske dece. Problemi u saradnji s roditeljima i u komunikaciji s javnošću sve su učestaliji zbog roditeljske zabrinutosti ili neodgovornosti, a koju podstiču neznanje i štetne informacije koje preko mnogih medija šire protivnici imunizacije iz različitih pobuda (antivakcinalni lobi).

Kako se kaže u izveštaju, godišnja opterećenost lekara, odnosno prosečan broj poseta po lekaru bio je 5.908 u Srbiji, 6.066 u Vojvodini i 5.860 u centralnoj Srbiji, što predstavlja 94 posto, 96 posto i 93 posto ispunjenja standarda godišnje mere izvršenja, u odnosu na Pravilnik o bližim uslovima za obavljanje zdravstvene delatnosti u zdravstvenim ustanovama i drugim oblicima zdravstvene službe. Prema ovom pravilniku, predviđen je jedan lekar specijalista pedijatrije na 850 mališana starih do šest, uz ostvarenih 30 poseta dnevno i 6.300 godišnje kod lekara. Prema podacima, opterećenost lekara brojem predškolske dece jedino u Srednjebanatskom okrugu približno je u skladu s Pravilnikom. U svim ostalim okruzima ova optrećenost je manja: prosečan broj dece uzrasta 0–6 godina na jednog lekara iznosio je 652 u Srbiji, 751 u Vojvodini i 622 u centralnoj Srbiji. Dnevna opterećenost lekara sa preko 30 poseta izražena je u 4 okruga, pri čemu je najveća u Sremskom i Rasinskom okrugu gde iznosi 33 posete. Od ostalih okruga veća je u Nišavskom okrugu i u gradu Beogradu.

Svako dete staro do šest godina u Srbiji je u proseku devet puta godišnje bilo kod pedijatra. Od toga sedam puta je dolazilo kod lekara zbog dijagnostike i lečenja nekog oboljenja ili stanja, a svega dva puta zbog preventivne usluge, od kojih je najčešća vakcinacija. Primetan je i trend smanjivanja broja poseta lekaru, što može da ukaže na otpor vakcinaciji, ali i na svest roditelja da viroze ne treba lečiti u domovima zdravlja, već treba reagovati tek kad temperatura odbija da spadne posle tri dana.

Što se školske dece tiče, situacija je nešto drugačija. Zdravstvenu zaštitu školske dece u 2015. u službama za školsku decu pružalo je 681 lekara u Srbiji (uključujući i lekare u savetovalištu za mlade), od toga 168 u Vojvodini.

Godišnja opterećenost lekara, odnosno prosečan broj poseta po lekaru bio je 5.612 u Srbiji, 6.170 u Vojvodini i 5.430 u centralnoj Srbiji, što predstavlja 89 posto, 98 posto i 86 posto ispunjenja standarda godišnje mere izvršenja, u odnosu na Pravilnik prema kome je potreban jedan lekar specijalista pedijatrije na 1.500 školske dece, 30 poseta dnevno i 6.300 godišnje. Prosečan broj dece školskog uzrasta 7–19 godina na jednog lekara iznosi 1.354 u Srbiji, 1.469 u Vojvodini i 1.316 u centralnoj Srbiji. Lekari u Vojvodini više su opterećeni u odnsu na kolege iz ostatka Srbije: najviše posla imaju doktori u  Severnobačkom, Srednjebanatskom, Južnobanatskom i Južnobačkom okrugu. U centralnoj Srbiji, veća opterećenost je samo u Raškom okrugu, a najmanja u Pirotskom, Borskom, Braničevskom i Pomoravskom okrugu, gde, po statistici, ima i najvećih migracija i najmanje dece.

Prema „Batutovim” podacima, školarci u proseku kod lekara idu 4 puta godišnje, od toga 3,6 puta zbog dijagnostike i lečenja nekog oboljenja ili stanja, a svega 0,5 zbog preventivne usluge. Do 2013. beleži se smanjenje opterećenosti lekara, a onda ona počinje ozbiljno da pada, kažu stručnjaci u „Batutu”. Ovaj porast opterećenosti se može objasniti time što je broj lekara u zdravstvenoj zaštiti školske dece u Srbiji za 47 lekara manji u onosu na 2014. godinu.

I. V.