Fenomen Pupin: Tekstovi u američkoj štampi 1912 – 1920. godine
Gradska biblioteka u Novom Sadu može da se pohvali vrednom publikacijom: “Tekstovi u američkoj štampi 1912 – 1920.” Mihajla Idvorskog Pupina izdanje je koje se nedavno pojavilo, a koje su priredili Đorđe N. Lopičić i Miroslav Stanković.
Ova knjiga po svom profilu zapravo pripada korpusu onih izdanja koja su prošle godine uspešno ubeležila stogodišnjicu Prvog svetskog rata.
Naime, kako se precizno kaže u predgovoru u ove spise i dokumente, Vlada i diplomatija tadašnje Kraljevine Srbije se veoma angažovala da međunarodnoj javnosti prikaže, na neposredan način, agresiju Austrougarske, Nemačke i Bugarske na Srbiju, kao i da ukaže na masovne i do tada neviđene ratne zločine koji su izvršeni nad civilnim stanovništvom, ratnim zarobljenicima, ranjenicima i bolesnicima. Još 1912. godine Vlada Kraljevine Srbije je imenovala prof. dr Mihajla Idvorskog Pupina (1854-1935), profesora na prestižnom Univerzitetu Kolumbija, svetski poznatog naučnika i pronalazača, za počasnog generalnog konzula Srbije u Njujorku, sa zadatkom da kod zvaničnih američkih organa zastupa interese Kraljevine Srbije u konačnoj borbi za oslobođenje od vekovnog turskog ropstva, kao i od otvorene nastupajuće agresije Austrougarske na Srbiju.
U navedenom periodu od 1912. do 1920. godine Mihajlo Idvorski Pupin održao je veliki broj predavanja, konferencija, sastanaka i drugih javnih istupanja na raznim javnim manifestacijama, stručnim i političkim udruženjima, srpskim i drugim slovenskim iseljeničkim organizacijama i udruženjima. Pored navedenih javnih istupa Mihajlo Idvorski Pupin je objavio veliki broj raznih članaka, rasprava, komentara, izjava, intervjua, feljtona, prikaza i osvrta u najvećim i najpoznatijim dnevnim i nedeljnim listovima i časopisima: New York Times, Washington Post, Chicago Daily Tribune, The Independent, The American Review od Reviews, The Brooklyn Daily Eagle New York, Richmond Times Dspatch, The New York Herald, The New York Sun, New York Tribune, The Philadelphia Inquirer, The Standard Union, The New York Press, The Wasington Herald, Brooklyn Daily Star, The Evening Tribune, Daily Standard Union. Pored ovih listova i časopisa Mihajlo Idvorski Pupin je objavljivao svoje članke i u drugim listovma u SAD. U ovoj knjizi nisu svi članci i radovi Mihajla Idvorskog Pupina, nego samo oni koje su priređivači pronašli.
Očuvanje i negovanje nacionalnog identiteta
Pupinovi stavovi izneti u objavljenim napisima vrlo su zanimljivi, jasni, sa ciljem da američkoj javnosti osvetli i tumači dešavanja, uzroke i posledice ratnog vihora u Srbiji i na Balkanu, smatra Vladimir Grečić:
„Odabrani članci predstavljaju i svedočanstvo o vrednostima očuvanja i negovanja nacionalnog identiteta, iskazanog kroz solidarnost iseljenika sa braćom u otaybini, koja su u nevolji. Mihajlo Pupin, u svojstvu počasnog konzula u SAD, animirao je, organizovao i ispratio hiljade srpskih dobrovoljaca iz SAD i Kanade da se priključe srpskoj vojsci u borbi za konačno oslobođenje, kao i prikupljanje materijalne pomoći Srbiji.“
Svi tekstovi, odnosno napisi Mihajla Idvorskog Pupina, sabrani u ovom zborniku, kaže jedan od recenzenata, David Đ. Dašić, pokazuju jedno novo, nesvakidašnje viđenje njegovog lika i dela, njegovog mesta i uloge u prelomnom vremenu herojske borbe Srbije i srpskog naroda tokom druge decenije 20. veka, nedovoljno poznato ne samo našoj najširoj kulturnoj javnosti nego ni naučnoj i stručnoj:
„Upravo zato ova knjiga publicističkih radova Mihajla Idvorskog Pupina biće od neprocenjivog značaja za proučavanje novije srpske nacinalne i diplomatske istorije. Duboko sam uveren da će ovaj zbornik publicističkih radova Mihajla Idvorskog Pupina podstaći diplomate, istoričare, pravnike, publiciste i novinare da dalje istražuju i izučavaju njegovo stvaralaštvo i njegovu ukupnu humanističku delatnost.“
Još jedan od recenzenata, Aleksandar Životić, smatra da prikupljeni tekstovi Mihajla Pupina predstavljaju dragoceno svedočanstvo njegovog političkog, propagandnog, publicističkog i iznad svega nacionalnog rada. Njima se korisno dopunjuje postojeća istoriografska slika vezana za potpunije poznavanje načina njegovog političkog i publicističkog delovanja širom američkog kontinenta. Na taj način istorijska nauka i srpska kultura je obogaćene novim saznanjima vezanim za nesebični rad Mihajla Pupina na planu zastupanja i promovisanja srpskih nacionalnih težnji.
Đ. P.
