ARHITEKTURA I NOVI SAD Izložba o Daki Popoviću

Tokom februara, u prostorijama Izdavačkog preduzeća “Prometej” u Miletićevoj ulici, ovih dana je postavljena izložba posvećena Daki Popoviću (1886-1967) autorke muzejske savetnice dr Gordane Petković. Popović je bio jedan od vodećih intelektualaca i javnih radnika svoga doba. Bio je osnivač dnevnih novina “Dan” (1935-1941), prvi ban Dunavske banovine, političar i istoričar. Ipak, manje je poznat njegov solidan graditeljski  opus, nastao tokom dvadesetih godina proteklog veka, koji je najavio pojavu moderne arhitekture na ovim prostorima. Popović je osnovno obrazovanje stekao u rodnom Novom Sadu, u baštovanskoj porodici sa Podbare, a gimnaziju je pohađao u Segedinu. Kao stipendista Zadužbine Marije Milanković studirao je na Kraljevskoj (Josifovoj) Politehnici u Budimpešti, gde je diplomirao 1913. godine. Kao sasvim mladi inženjer boravio na više ratišta tokom Prvog svetskog rata gde je bio angažovan na izgradnjama pontonskih mostova i popravkama železničkih komunikacija. Posle rata i kratkog boravka u železničkoj direkciji u Subotici vraća se u Novi Sad i osniva svoj građevinski biro.

U početku Popović je gradio veći broj stambenih kuća u novim novosadskim predgrađima. Jedan od prvih većih objekata koje projektuje je zgrada trgovca Koste Jovanovića na Trifkovićevom trgu podignuta 1924. godine u poznosecesijskom maniru. Tokom 1926. Popović projektuje velelepnu petokupolnu crkvu Vaznesenja Hristovog u Adi. Jedna je od retkih kupolnih crkava u naseljenim mestima Vojvodine, a podignuta je, u armirano betonskoj konstrukciji, po ugledu na crkvu – mauzolej porodice Karađorđević na Oplencu. Hram u Adi će ostati jedan od malobrojnih uspelih primera obnove srpskog nacionalnog stila na području Vojvodine. Za SPC Popović je takođe projektovao i manju grobnu crkvu, posvećenu Sv. ocu Nikolaju u Mošorinu po uzoru na Lazaricu. Početkom četvrte decenije Popović stvara svoja najznačajnija graditeljska dela – zgradu Komande prve armijske oblasti preko puta Dunavskog parka i veliku stambeno-poslovnu zgradu (Vatikan) u Katoličkoj porti. Oba objekta su donekle oslobođena nasleđa secesije, ali bogat ukrasni repertoar sada je potpuno u duhu eklekticizma i akademskog koncepta gradnje. U građevinama koje podiže na kraju svoje projektantske karijere, Popović prihvata osnovna načela moderne arhitekture, bezornamentalnu estetiku, ravne krovove i racionalniju organizaciju unutrašnjeg prostora. U modernom stilu podići će nekoliko višespratnica rentijerske namene. Već pred kraj projektantske karijere Popović je učestvovao u projektovanju i izvođenju zgrade Doma udruženja trgovaca (danas zgrada Radio Novog Sada) i Trgovačke i zanatske komore u ulici Modene. U Popovićeve graditeljske poduhvate spadaju i aktivnosti oko donošenja prvog urbanističkog plana Novog Sada, gradnje nasipa uz Dunav, nasipanja Malog Limana, te otvaranja Bulevara i poslovi oko postavljanja i montiranja čeličnog mosta.

Daka Popović se povlači iz građevinarstva početkom tridesetih godina kada poslove i vođenje biroa predaje rođaku i prijatelju Danilu Kaćanskom, koji će preduzeće uspešno voditi do 1941. Popovićeve građevine predstavljaju primer prelaznog stila koji je najavio pojavu moderne arhitekture. Posle njega novosadski arhitekti i graditelji više neće graditi u akademskom i eklektičkom maniru. Kao inženjer i arhitekta, politički i društveni radnik, proučavalac i pisac, Daka Popović je obeležio kulturnu istoriju i vreme u kome je živeo. Inače, Popović je jedan od naših retkih arhitekata koji ima lepo uređenu i  sadržajnu odrednicu na Vikipediji. Izložba “Daka Popović – prvi ban Dunavske banovine” trajaće do 3. marta.

Vladimir Mitrović