ROBERT PROSINEČKI U BELIM "UDARNIK" ČARAPAMA ISPIJAO KAFU U BIFEU Kako su se fabrike reklamirale DOK JE ZRENJANIN BIO INDUSTRIJSKI CENTAR BIVŠE DRŽAVE
Kada je pre jedne decenije u Salonu Narodnog muzeja Zrenjanin otvorena izložba „Sve je samo reklama”, u okviru zajedničkog projekta Muzeja Vojvodine u Novom Sadu i Gradskog muzeja u Subotici, zrenjaninska publika imala je priliku da vidi kako se reklama tokom istorije menjala i prilagođavala potrebama savremenog društva, kako je izgledao taj put i koje sve oblike je ona poprimala u toku svog razvoja.
Ono što je ovu izložbu dodatno povezivalo sa Zrenjaninom bio je reklamni materijal štampan krajem 19. i početkom 20. veka u Velikom Bečkereku, a koji je tesno povezan sa zanatskom, trgovačkom i industrijskom delatnošću. Tako su posetioci izložbe mogli, između ostalog, da vide i reklamni listić trgovine „Beno Testverek”, nastao početkom 20. veka, oglas o otvaranju fotografskog ateljea Ištvana Oldala iz 1854. godine, reklamni listić i razglednicu Pivare „Dunđerski”, jelovnik trpezarije „Kod bele lađe”, nota-račun fabrike nameštaja „Anton Bence i sin” iz 1900. godine, memorandum trgovine štrikane i pletene robe „Eugen Klajn.
Pojam reklame kao svojevrsnog fenomena u razvoju ljudskog društva veoma je kompleksan, kao i oblici kroz koje se ona ispoljavala u određenom vremenu. Reklama se tokom opšteg istorijskog razvoja menjala i prilagođavala potrebama poslovnog i društvenog života. Iako su trgovci i zanatlije još u dalekoj prošlosti shvatili njen značaj, temelji i osnovne ideje savremenog marketinga potiču iz druge polovine 19. i s početka 20. veka.
„Jačanje ekonomske osnove društva i porast broja zanatskih i trgovačkih radnji krajem 19. i početkom 20. veka doveli su do konkurentske borbe, u kojoj reklama postaje moćna poluga poslovnog uspeha. Sačuvani materijal iz Velikog Bečkereka iz ovog vremena ilustruje bogatu reklamno-komercijalnu delatnost trgovina, zanatskih radnji i fabrika. On potvrđuje kontinuirani razvoj marketinga koji se odvijao pod evropskim uticajima”, kažu u Narodnom muzeju Zrenjanin.
U bivšoj Jugoslaviji Zrenjanin bio industrijski centar
Zrenjanin je u nekadašnjoj Jugoslaviji važio za jedan od najjačih industrijskih centara, čije su fabrike bile poznate po izuzetno kvalitetnim proizvodima. Stoga ne čudi što su ih reklamirali čuveni sportisti i glumci, ili što su pojedini brendovi prikazivani čak i u legendarnim domaćim filmovima. Tako je nameštaj fabrike „Žarko Zrenjanin” našao svoje mesto u petom nastavku komedije „Lude godine”, odnosno „Žikine dinastije”, pod nazivom „Idi mi, dođi mi”, snimljenom 1983. godine.
Proizvode Fabrike čarapa „Udarnik” reklamirali su legendarni fudbaler Crvene zvezde Robert Prosinečki i glumica Lidija Vukićević. Na Jutjubu se i danas može naći video-reklama u kojoj Prosinečki prolazi Knez Mihailovom ulicom u Beogradu, ulazi u gradski prevoz, potom i u bife i naručuje kafu za šankom, dok se kadar polako sa ispijanja kafe spušta na njegove noge bez cipela – u čisto belim čarapama. „Prave cipele možda nećete naći, ali čarape da”, glasio je tekst čuvene reklame.
Od table do filma
Jedna od najstarijih formi reklame bila je reklamna tabla ili cimer, a nešto kasnije su se pojavile i razne vrste štampanih oglasa: novinski oglasi, reklamni listići, plakati, katalozi, cenovnici, kalendari, prospekti, dopisnice, razglednice, memorandumi, etikete, nalepnice. Značajnu ulogu u reklamiranju proizvoda imali su izlozi i ambalaža.
Početkom 20. veka javljaju se svetlosne reklame, a narednih decenija i radio-reklame, kao i reklamni filmovi.
Prosinečki je tih dana, na prelazu iz osamdesetih u devedesete godine, bio glavna fudbalska zvezda Jugoslavije, a velika zvezda na tekstilnoj sceni bivše države bio je i zrenjaninski „Udarnik”. Reklamu je u vreme najveće popularnosti serije „Bolji život” snimila i glumica Lidija Vukićević, uz kratku poruku: „Čarape ‘Udarnik’ – 90 godina tradicije”.
Starijim Zrenjanincima preostaje samo da se sećaju tog vremena. Danas su u grad na obalama Begeja stigle neke druge fabrike, neki drugi ljudi su zagospodarili javnom scenom, a reklame su se dobrim delom preselile iz novina i sa televizija na društvene mreže, s obzirom na to da su uvek odražavale atmosferu, ukus i stil jedne epohe. One su i dalje odraz društvenog, privrednog i političkog života, ali i umetničkih i kulturnih promena i dešavanja u određenom periodu. Svidelo se to nekome ili ne.
Željko Balaban