U sremskom selu Maradiku četvrtina žitelja su Mađari, ali mnogi ne znaju maternji jezik

Ovdašnja Reformatska crkvena opština i crkva imaju značajnu ulogu u očuvanju nacionalnog identiteta Mađara, čijoj aktivnosti poslednjih osam godina, od dolaska na službu u Maradik daje sveštenik Daniel Halas, pa je dosta toga urađeno i pri završetku je gradnja novog dečijeg vrtića sa pratećim sadržajima.

Daniel Halas je rodom iz Subotice, a pre nego što je završio teologiju stekao je diplomu Srednje poljoprivredne škole u Kanjiži, a 2012. godine dobio je nameštenje u Reformatskoj crkvi u Maradiku. 

- Od oko 500 žitelja Maradika koji su se prilikom popisa 2011. izjasnili kao Mađari, njih oko stotinu govori mađarski jer je još 1978. godine ukinuta škola na mađarskom. Reformatska crkva u Maradiku je osnovana 1898. godine, a to se desilo tako što u vreme Austrougarske na ovom području u rimokatoličkim crkvama sveštenici su bili Hrvati i mise su se u to vreme služile na latinskom. Sveštenici nisu znali mađarski, a narod je hteo sveštenika Mađara, pa kada su to zahtevali od biskupa nije uvaženo, iako su tada katolici u selu bili isključivo Mađari. Zbog toga su prešli u Reformatsku crkvu u Bešku, gde je bogosluženje bilo i na srpskom i na mađarskom jeziku, pa su rekli da im takav sveštenik treba. Otišli su u Budimpeštu, tražili reformatskog sveštenika i za godinu dana osnovali reformatsku crkvu u selu i većina katolika je prešla u reformatsku veru - ispričao je Daniel Halas.

Kada je došao da službuje u Maradiku Halas je primetio da deca nisu razumela mađarski, kada su dolazila na prvu pričest pa je službu držao i na srpskom, što još i dalje praktikuje. 

- Vikend vrtić pri našoj crkvi na mađarskom je počeo sa radom 2013. godine sa 13-14 dece i tako smo radili skoro godinu dana, zahvaljujući finansijskoj podršci naše crkve iz Mađarske. Posle se ukazala prilika da kod mađarske vlade dobijemo toliko novca da možemo platiti vaspitača i pomoćno osoblje za svakodnevni prepodnevni rad vrtića, pa ga sada pohađaju deca od 8 do 12 sati, obezbeđuje im se doručak i užina. Zato što je bilo više predškolaca oni su nastavili u redovan vrtić u selu, a naš vrtić nije zvanični nego kao igraonica, obuhvaćena su deca od tri do pet godina. Roditelji su zahtevali da osnujemo akreditovani vrtić za šta bi trebalo obezbediti uslove prema svim standardima, pa smo se angažovali da se sagradi novi dečiji vrtić koji možemo koristiti i u druge svrhe i gradnja je sada pri kraju, mada ima još da se urade završni radovi na objektu - ukazuje sveštenik Daniel Halas.

Sremsko selo Maradik, na desetak kilometara od Inđije, ima nešto više od 2.000 žitelja od kojih je oko 60 odsto Srba, gotovo jedna četvrtina su Mađari, dok su među pripadnici drugih manjina najzastupljeniji Hrvati i Slovaci. Poseban kuriozitet Maradika je što ima tri crkve: Srpsku pravoslavnu crkvu Sveti Sava, Rimokatoličku crkvu Svete Ane i Reformatsku crkvu.

Gradnja objekta vrtića površine skoro 700 kvadratnih metara počela je prošle godine u junu, a treba da se završi do kraja ove godine i bude u funkciji. Sveštenik veli da dosta košta, ali gotovo sve finansira mađarska vlada iz programa podrške predškolskim ustanovama van Mađarske započetog 2017. godine, doprinela je donacijama Reformatska crkva iz Mađarske i maradička crkva iz sopstvenih prihoda. Pored prostorija za vrtić po najsavremenijim standardia, u suterenu zgrade je sala za razne aktivnosti, a na spratu je službeni stan za bračni par, vaspitačicu Hargitu koja je rodom iz Pančeva i njenog supruga Čabu Kovača, koji je pomoćni sveštenik u reformatskoj crkvi. 

- Pre nego što smo se supruga i ja upoznali živeli smo blizu ali se nismo poznavali, a ovde u Maradiku gde živimo, takođe i Nikincima gde odlazimo subotom i upravo smo se vratili kući, zajedno smo na istom poslu. Držimo časove maternjeg jezika deci i u Nikincima, mada su to više časovi bakinog jezika, pošto im roditelji iako poreklom Mađari ne znaju mađarski, a u Maradiku je stanje malo bolje - priča Čaba Kovač.

Čabina supruga Hargita Kovač je vaspitačica u reformatskom obdaništu, gde radi drugi mesec, a do tada je bila učiteljica u maradičkoj Osnovnoj školi “Branko Radičević”, tako da joj nisu nepoznate prilike u selu i pripadnicima mađarske zajednice.

- Prošle godine sam bila odsutna kao stipendista u Rumuniji, a pre toga sam radila u školi u Maradiku. Imamo veliku zainteresovanost roditelja da deca pohađaju zabavište, tako da se već formirala i lista čekanja. Neki roditelji su decu upisali zato što kući govore mađarski, međutim, dete kada izađe na ulicu ne koristi maternji jezik, pa da bi se više negovao upisuju ih u vrtić. Drugi su decu upisali da bi naučila mađarski - pojašnjava Hargita Kovač.

Uslovi u sadašnjem objektu koji se koristi za vrtić su veoma jednostavni, međutim, Hargita misli da je naspram drugih državnih vrtića koje je posećivala za vreme prakse, odlično opremljen...

Vrtić sada pohađa 11 dece, zbog epidemije korone, pošto se to uklapa u naložene mere, a sedmoro mališana koji su na čekanju, a od januara u novom vrtiću koji će biti najmoderniji u Sremu, opremljenom po evropskim standardima biće obuhvaćeno više dece. U maradičkoj osnovnoj školi sada nastavu na mađarskom pohađa zajedno u jednom odeljenju kod učiteljice Monike Joža koja je došla iz Feketića pre dve godine šestoro đaka prvog, trećeg i četvrtog razreda, a jedini prvak je ćerka sveštenika Danijela Halasa. Đaci viših razreda na maternjem jeziku školovanje nastavljaju u Osnovnoj školi “Šandor Petefi” u Novom Sadu, za šta im je obezbeđen prevoz kombijem.

Hram maradičke Reformatska crkve nije velik, ali drži na okupu ovdašnje Mađare. U istom dvorištu gde su crkva, sedište Reformatske crkvene opštine i vrtić, nalazi se i dom KUD “Šandor Petefi” koji doprinosi negovanju kulure i nacionalnog identita ovdašnjih Mađara, a podigut je u vreme prethodnog reformatskog sveštenika Karolja Bereša. Sveštenik Daniel Halas, njegova supruga Đenđi koja vodi crkvenu administraciju i Čaba Kovač bave se izdavanjem novina Reformatske hrišćanske crkve u Srbiji koji na mađarskom izlazi mesečno i internet sajtom, a povrh toga učešće uzimaju u razvijaju seoskog turizma. Imaju nekoliko soba za turiste i do sada je u Maradiku boravilo više grupa gostiju iz Mađarske, a uključene su i porodice zainteresovane za smeštaj turista.

Milorad Mitrović

Projekat „Inđija nepristrastno” realizuje „Dunav Produkcija” a sufinansira Opština Inđija. Stavovi u podržanom medijskom projektu ne izražavaju nužno stavove organa koji je dodelio sredstva.