Svim nevinim žrtvama odati dužno poštovanje
KANJIŽA: Učesnici konferencije “Kako stići do pomirenja – razumevanja”, održane u subotu u Kanjiži uz učešća istoričara i predstavnika nacionalnih saveta u zajedničkom saopštenju
koje je na otvaranju izložbe “Nestali u Holokaustu – Zemun, svaka slika priča priču”, autora Nenada Fogela predočila istoričarka dr Olga Manojlović Pintar iz Beograda, navodi se da su tokom Drugog svetskog rata počinjeni veliki ratni zločini, posebno prema civilnom stanovništvu Srbima, Romima i Jevrejima koji su sistematski ubijani u koncentracionim logorima.
U zaključcima je precizirano da su zločine na teritoriji današnje Srbije počinila nemačka, mađarska i bugarska okupaciona vlast zajedno sa marionetskom Vladom Srbije i svojim pomagačima iz redova domaćeg stanovništva, a da je na teritoriji koju je okupirala NDH zločine počinila ustaška vlast. Konstatuje se da su nakon oslobođenja nove vlasti počele sa suđenjima svima koji su bili umešani u zločine nad civilnim stanovništvom, ali da je izvestan broj pojedinaca za koje se sumnjalo da su bili saradnici okupatora ubijeno i bez suđenja. Podaci o broju ubijenih na taj način, variraju od procene različitih komisija koje su se bavile tim istraživanjima.
Na konferenciji u Kanjiži iznošeni su suprotstavljeni stavovi o pomirenju i podizanju zajedničkih spomenika svim žrtvama, ali i potrebi za razumevanjem tako da se došlo do zajedničkih zaključaka.
“Ne ulazeći u brojke sa kojima se u javnosti manipuliše, smatramo da je za žaljenje svaka nevina osoba koja je na takav način stradala. Na osnovu do sada utvrđenih istorijskih činjenica učesnici konferencije smatraju da je podizanje spomenika žrtvama Drugog svetskog rata i posleratnog razdoblja opravdano. Država, njeni građani, odnosno javnost, treba da se na odgovarajući način potrude da se žrtve ne zaborave. U aktuelnoj političkoj situaciji veoma je teško doći do jedinstvenog stava, ali se slažemo da svim nevinim žrtvama Drugog svetskog rata i neposrednih posleratnih vremena treba odati dužno poštovanje i sućut njihovim potomcima.”, navodi se u zaključcima učesnica skupa u Kanjiži. Oni se slažu da svi zajedno treba da pružimo doprinos za zajedničku budućnost, a istoričarima da se prepuste stručne ocene, koje će nam pomoći u suočavanju sa istinom. Učesnici kanjiškog skupa su u zajedničkom stavu smatraju da umesto da se govori o “pomirenju”, da je ubuduće bolje govoriti o “razumevanju”.
Na otvaranju izložbe o stradanju zemunskih Jevreja govorili su direktor kanjiške OKU “Knesa” Karolj Šarnjai, bivši predsendik Saveza jevrejskih opština Srbije Aleksandar Nećak i autor izložbe predsednik Jevrejske opštine Zemun Nenad Fogel.
Izložba je pre Kanjiže priređena u 16 gradova Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine i Hrvatske, a kako je ukazao Nećak nisu prikazene slike kako su Jevreji iz Zemuna odvođeni u logore i mučeni, nego kako su izgledali i živeli, doprinoseći kulturnom, društvenom i privrendom razvoju. Prema rečima istoiričarke dr Olge Manojlović Pintar, Kanjiža je odabrana za završetak projekta jer je sa Suboticom, Somborom, Sentom i Ada, bila sredina koja je nekada imala zapaženu jevrejsku zajednicu, koja je skoro u potpunosti uništena u zloglasnom logoru Aušvic. Nakon izložbe na sceni Doma umetnosti priređen je gala koncert “U susret trajnom prijateljstvu”
Tekst i Foto: M. Mitrović
Dobročinstvo Pala Žambokija
Događanja u Kanjiži održana su zahvaljujući i nesebičnoj podršci Jožefa Žambokija iz Izraela, nekadašnjeg žitelja Kanjiže, kojeg je životna sudbina i dobročinstvo Pala Žambokija povezalo sa ovim potiskim gradom, pa i subotnja događanja. Na koncertu „U susret trajnom prijateljstvu“ nastupili su istaknuti umetntici iz Izraela i Srbije, među njima i Jožefova supruga, operska pevačica, Margit Rut Žamboki, baš kao i pre četiri godine, kada je povodom sedam decenija od susreta sa Kanjižom priredio gala koncert “Kanjiži s ljubavlju”.
- Posle svega šta smo u prošlosti doživeli, započinjemo novu eru prijateljstva. Kanjiža mi je jedan od najmilijih gradova, jer sam spašen i tu sam preživeo. Ono što je Kanjižanin Pal Žamboki učinio za mene nikada se ne može zaboraviti, a Kanjiži sam večiti dužnik, jer sam se tu drugi put rodio – ističe Jožef Žamboki.
Kao dečaka Josefa Ben Avrama i njegovu sestru Ružu iz jevrejske porodice bez koje su ostali, da ne bi završili u nekom on nacističkih logora, iz Beograda je 1942. godine povratkom u rodnu Kanjižu spasao obućar Pal Žamboki. Za humano delo Pal Žamboki se svrstao među među dobitnike medalje Izraela „Pravednici među narodima”. Pošto je ostao bez porodice, u znak zahvalnosti i poštovanja prema spasiocu Palu Žambokiju, uzeo je i nosi njegovo prezime.