Spas baroknog zdanja
SOMBOR: Ovih dana je u okviru finansijskih pitanja, ovdašnje Gradsko veće usvojilo i finansijski plan namenjen poziciji za sufinansiranje verskih zajednica,
sa kojima lokalna samouprava ima odličnu višedecnijsku saradnju. Tako je prema ovom planu tri miliona dinara opredeljeno za sanaciju i adaptaciju hrama-kapele Uspenja presvete Bogorodice na Velikom pravoslavnom groblju, dok je za rekonstrukciju kapele rimokatoličke crkve na groblju u Telečkoj obezbeđen dodatni milion dinara.
Radovi na kapeli na Velikom pravoslavnom groblju se već odvijaju, a trenutno majstori obnavljaju krovni pokrivač jednog od najstarijih objekata u gradu. Naime, u varoškim hronikama je zabeleženo da je ovdašnja pravoslavna crkvena opština kapelu na, nekada Svetouspenskom a sada Velikom pravoslavnom groblju, izgradila davne 1786.godine, mada znameniti somborski zavičajni hroničar Milenko Beljanski- Pipac izgradnju crkve posvećene Uspeniju presvete Bogorodice datira nekoliko godina kasnije, tačnije u 1792. godinu.
Zdanje podignuto u stilu takozvanog provincijalnog baroka sa elementima rokokoa relativno skromno je ikonopisano, pa tako Pavle Vasić u svojoj umetničkoj monografiji Sombora navodi da je ikonostas u ovoj crkvici-kapeli „delo primitivnog majstora koji se trudio da ostvari izvestan monumentalni stil“, navodeći da postoje viđše nego očigledne sličnosti sa ikonostasom u pravoslavnoj crkvi u Somboru obližnjem selu Stanišić.
Samo Veliko prvaoslavnog groblje, iliti Svetouspensko, inače je prva „večna kuća“ koja je još uvek u upotrebi u Somboru, pošto postoje materijalni dokazi da se sa sahranjivanjima na ovoj lokaciji počelo još početkom 18 veka. Najstariji sačuvani nadgrobni spomenici potiču iz 1713. i 1718.godine, četiri decenije pre nego što će somborski militari, Srbi i Bunjevci, graničari Habzburškog carstva, za sebe i svoju varoš ishodovati plemićku titulu, odnosno status slobodnog i kraljevskog grada, dok kojeg su došli 1749.godine ukazom imperatorke Svetog rimskog carstva, austrijske nadvojvotkinje i ugarske kraljice Marije Terezije.
Ipak, postojanje nadgrobnih spomenika bez ikakvog natpisa, od kojih su dva sačuvana u ovdašnjem Gradskom muzeju, ukazuje na mogućnost da su Somborci svoje pretke na ovom mestu sahranjivali i znatno pre, još u 17 veku, pošto su spomenici tog doba bili karakteristični upravo po nepostojanju ikakvih natpisa o „korisniku“.
M.Miljenović
U kamenu istorija ispisana
Zanimljivost vezana za Svetouspensko, iliti Veliko pravoslavno groblje je i ta da upravo nadgrobni spomenici više govore o njemu od zvaničnih dokumenata, na papiru ispisanih. Naime, u skladu sa statusom, pa i veličinom varoši, u Somboru se sve do 1744.godine i nisu vodile crkvene knjige, pa o nastanku ovog groblja nema pisanih tragova koji bi svedočili o tako davnoj prošlosti.