Slikareva vila kraj Begeja spomenik kulture
ZRENJANIN: Vila slikara Jožefa Varkonja u Zrenjaninu utvrđena je ove godine za spomenik kulture, potvrdio je zrenjaninski Zavod za zaštitu spomenika kulture.
Vila Varkonj jedna je od najznačajnijih građevina van najuže zone starog jezgra Zrenjanina, na adresi Kej 2. oktobra 27. Izgrađena je 1910. godine, u stilu secesije, za poznatog slikara – impresionistu Jožefa Varkonja iz Velikog Bečkereka.
- Slikar Jožef Varkonj je koristio svoju vilu za stanovanje, ali je u letnjim mesecima njene prostorije pretvarao u slikarski atelje, okupljajući oko sebe umetnike iz cele Vojvodine. Sagrađena je na prostranoj, parkovski uređenoj parceli, duboko uvučena od ulice, nedaleko od reke Begej. Harmonično zdanje, skladnih proporcija, uspelo je ostvarenje talentovanog lokalnog projektanta, građevinskog majstora Matiasa Štifela – objašnjava istoričar umetnosti Bojan Kojičić, iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin.
Prizemna građevina sa mansardom, u kojoj je bio umetnikov atelje, sagrađena je u stilu secesije. Fasada je komponovana simetrično, a obrađena jednostavno, sa prostranim lučnim otvorima u prizemlju i mansardi.
Hojdekova kuća u stilu moderne
U okviru zaštićene okoline spomenika kulture Vile Varkonj, nalazi se još jedna građevina koja poseduje arhitektonsku vrednost. U pitanju je Hojdekova vila, izgrađena 1939. godine, u stilu moderne, a prvi njen vlasnik bio je Robert Hojdek.
- Ova jednospratna vila skladnih proporcija poseduje sve karakteristike savremene arhitekture za to vreme – kubična forma, čiste i prave linije. Projektovao ju je Bečkerečanin Vajteršan Josif, građevinski preduzimač, koji je bio jedan od najplodnijih lokalnih projektanata tridesetih godina 20. veka u Velikom Bečkereku – napominje Bojan Kojičić, i dodaje da je vila očuvana u izvornom obliku.
-Ono što ovu vilu čini prepoznatljivom i što joj daje posebnu likovnost je završetak njene glavne fasade u obliku trapezaste visoke atike obložene drvetom u kojoj je tavanski prozor u formi prelomljene, šestodelne linije – naglašava Kojičić.
U prednjem delu smeštene su reprezentativne prostorije vlasnika vile, odnosno, trpezarija i dnevna soba koja je manjim hodnikom povezana sa ostalim prostorijama okrenutim ka dvorištu - kuhinjom, sobom za poslugu i ostavom. Vila slikara Jožefa Varkonja je i u enterijeru zadržala svoj autentičan izgled iz vremena izgradnje. Sačuvana je drvena stolarija sa bravarijom, nameštaj i kaljave peći.
Ž. Balaban
