Podunavske Švabe dobijaju muzej u delu somborske Grašalkovićeve palate
SOMBOR: Jedan od razloga pravog procvata Sombora, pored činjenice da su njegovi većinski stanovnici Srbi i Bunjevci daleke 1749. godine uspeli da, uz silne materijalne žrtve, za svoju varoš ishoduju status slobodnog kraljevskog grada, je i činjenica da je u istom, 18. veku bio centar za kolonizaciju Nemaca na ove prostore.
Nakon što je Habzburška monarhija, između ostalog zahvaljujući oružju i krvi srpskih i bunjevačkih militara konačno proterala Osmanlije ispod Save i Dunava, u nekoliko talasa, od kojih je onaj pod vlašću Marije Terezije bio najveći, u opustošenu Vojvodinu su počeli da se planski naseljavaju Nemci.
Bili su mahom osiromašene zanatlije i seljaci, koji su se spuštali plovilima, takozvanim ulmskim kutijama Dunavom od Ulma do Apatina, nakon čega su prebacivani u Sombor iz koga su odlazili u druge varoši i pustare. Kako je usledilo još nekoliko talasa naseljavanja Nemaca, koji su dolaskom dobili naziv Podunavske Švabe, za njih je u Somboru izgrađeno posebno impresivno zdanje iz koga je koordinirano njihovim naseljavanjem. U tom zdanju, po svemu sudeći, u uskoro će osvanuti i jedinstveni Muzej Podunavskih Švaba.
Kulturni epicentar
Grašalkovićeva palata dominira najvećim gradskim Trgom Svetog Trojstva, kolokvijalno zvanim Ćelavi trg. Zbog zapuštenosti već decenijama palata predstavlja pravo ruglo grada. Lokalna samouprava je namerna je da uskoro započne obnovu ovog zdanja, a u projekat „Somnibus-Palata kulture“ tokom kojeg bi Grašalkovićeva palata bila preobražena u epicentar kulture Sombora, uključilo se i republičko Ministarstvo kulture koje bi obezbedilo inicijalnih osam miliona dinara za rekonstrukciju objekta.
Na inicijativu Nacionalnog saveta nemačke nacionalne manjine i ovdašnjeg Humanitarnog udruženja Nemaca „Gerhard“ u takozvanoj Grašalkovićevoj palati, uz saradnju sa somborskim Gradskim muzejom, uskoro bi trebao biti otvoren muzej posvećen dolasku, ali i dvovekovnom obitavanju i životu Podunavskih Švaba u Somboru i široj okolini.
Kako kažu inicijatori, muzejska postavka bi se prostirala na oko 300 kvadrata u impresivnoj, ali danas ruiniranoj palati. Zdanje je podignuto pod upravom grofa Antona Grašalkovića, tajnog dvorskog svaetnika i upravitelja kraljevskih dobara koji je i bio zadužen za prihvat Nemaca u Vojvodini, pa je po njemu zdanje nazvano. U muzejskoj postavci bi se objedinila kultura, način života, tradicija Podunavskih Nemaca na teritoriji današnje Srbije.
Ideja je i da se na jednom mestu objedini, podseti na suživot, način života i sve ono što i danas ovde predstavlja zajednički život, poručuju iz Nacionalnog saveta nemačke nacionalne manjine. U projekat formiranja ovog institucionalnog podsetnika na Podunavske Švabe uključeni su i stručnjaci somborskog Gradskog muzeja, koji su pozvali svoje sugrađane da predmete, alatke, pokućstvo i stare fotografije vezane za ovu temu ustupe budućem muzeju, pošto je malo materijalnih tragova o boravku Nemaca na ovim prostorima.
Prema rečima zaposlenih u postojećem Gradskom muzeju, njihov apel je već naišao na veliki ođek, pošto se javljaju kao darodavci istorijskih artefakata ne samo potomci Podunavskih Švaba i njihovih komšija iz Srbije, već i iz gotovo celog sveta. Muzealcima su posebno važne fotografije, kao važan podsetnik na svakodnevni život, ali i kulturne, sportske, privredne, esnafske institucije koje su Podunavske Švabe formirale u ovim krajevima, a kako stručnjaci ističu deficit je foto- dokumentacije koja je nastajala tokom Drugog svetskog rata, ali i neposredno nakon njega, kada su zbog dobro poznatih istorijskih okolnosti Podunavske Švabe bile prvo zatvorene u logore u okolini Sombora, nakon čega je najveći broj njih otišao u postojbinu.
M. Miljenović
