Okupljanje potomaka i poštovalaca solunskih dobrovoljaca u Somboru
SOMBOR: Potomci i poštovaoci heroja Velikog rata, organizovani u svoje krovno „Udruženje ratnih dobrovoljaca 1912-1918, poštovalaca i potomaka“ okupili su se proteklog vikenda u Somboru u jednom od naselja koje su i osnovali „Aleksandrovi kolonisti“, selu ovdašnjeg atara, Aleksa Šantiću, na svojoj redovnoj Skupštini.
Samom Skupštinom su dominirali izveštaji o radu brojnih udruženja koje okuplja ono krovno, kao i o manifestacijama koje će svako od njih organizovati kako bi se dostojno obeležio vek od završetka Prvog svetskog rata i velike pobede srpskog oružja, koje se tada nalazilo i u rukama brojnih dobrovoljaca koji su na Solunski front, kao ključnu strategijsku tačku pobede saveznika, dolazili iz zarobljeničkih logora u Rusiji, Galiciji i iz prekomorskih zemalja oba američka kontinenta.
- Mada još uvek nisu sistematizovani svi podaci, činjenica je da je, pošto je oružje umuklo, preko 40.000 dobrovoljaca tražilo kolonizaciju u Vojvodini, prisajedinjenoj prvo Srbiji, a potom u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca - podsetio je potomak heroja-dobrovoljca sa Kajmakčalana, Mihajlo Jovanović iz „Udruženja ratnih dobrovoljaca 1912-1918, poštovalaca i potomaka“.
Tako su nastale i desetine novih sela po Bačkoj i Banatu u koji se slilo najviše kolonista, kao što su Vojvoda Stepa, Aleksandrovo, Banatsko Karađorđevo, Srpska Crnja..., nabraja član beogradskog krovnog udruženja koje sigurno drži neslavni rekord kao najviše i najčešće zabranjivano udruženje u Srbiji. Naime, prema nekim podacima prvo takvo udruženje ratnika-dobrovoljaca formirano je još u 19. veku, tačnije 1876. odnosno godinu dana nakon otpočinjanja Bosansko-hercegovačkog ustanka koji je u istoriji zapamćen kao „Nevesinjska puška“, ali je ubrzo i ugašeno po nalogu knjaževske dinastije Obrenović, između ostalog i zbog činjenice da su dobrovoljci delimično potpali po uticaj potonjeg kralja Petra Prvog Karađorđevića, koji je u ustanku učestvovao kao dobrovoljac pod pseudonimom Petar Mrkonjić.
Udruženje koje je ponovo osnovano 1903. godine po dolasku Karađorđevića na presto Srbije kao „Savez dobrovoljaca Kraljevine Srbije“ ugasili su austrougarski okupatori 1915., da bi nakon Velikog rata zaživeo kao „Savez ratnih dobrovoljaca 1912-1918 Kraljevine Jugoslavije“, ali i ponovo ugašen od strane, ovog puta nemačkog, okupatora 1941.
Golgota se nastavila 1941.
Prema rečima drugog domaćina, Dušana Vulića koji je predsednik Udruženja potomaka i poštovalaca ratnih dobrovoljaca 1912-1918 „Kralj Petar Prvi” iz Aleksa Šantića, u Somboru, njegovoj i okolini Bačke Topole naseljeno je 964 dobrovoljačke porodice. Oni su zaslužni za formiranje sedam potpuno novih naselja, što je tek deo od čak 36 sela koliko ih je podignuto u celoj Bačkoj.
Bez izuzetka žitelji ovih sela su tokom mađarske okupacije od 1941. godine, u boljem slučaju prognani u Nedićevu Srbiju ili zatočeni u Šarvaru i drugim koncentracionim logorima u „Velikoj Mađarskoj“.
Nakon oslobođenja i formalnog oživljavanja udruženja, komunistički režim ga zabranjuje 1947. godine po nalogu Aleksandra Rankovića, a u eri „realnog socijalizma“, reosniva se 1969. godine na inicijativu tadašnjeg beogradskog gradonačelnika Branka Pešića, potom tiho prekida sa radom u osvit propasti zajedničke države svih Južnih Slovena, da bi u današnjoj formi i pod aktuenim imenom bilo osnovano 1990. godine. Sombor i Aleksa Šantić ove godine u ulozi domaćina, postarali su se da goste iz svih krajeva, ugoste kako to red nalaže, pa im je o istorijatu samog grada i kolonističkih sela u njegovoj okolini prigodno slovo održao višedecenijski gradski povesničar i turistički vodič Milan Vojnović, koji je i sam, kao potomak solunskog dobrovoljca i dete iz kolevke, prošao pakao zloglasnog mađarskog fašističkog logora Šarvar u Drugom svetskom ratu. Gosti su nakon Sombora posetili i sam Aleksa Šantić, položili cveće na spomen obeležje osnivačima sela, herojima Velikog rata i prisustvovali molebanu u tamošnjoj crkvi.
M. Miljenović
