Obnovljen spomenik dobrovoljcima iz Tomaševca
TOMAŠEVAC: Zahvaljujući sredstvima koje je obezbedilo Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja, obnovljen je spomenik dobrovoljcima sa Dobrudže i Soluna, koji se nalazi u Tomaševcu.
Ovaj spomenik, posvećen dobrovoljcima, učesnicima i žrtvama Prvog svetskog rata iz Tomaševca, prati izuzetno zanimljiva istorija.
Originalni spomenik prvobitno je bio postavljen u pravcu središnjeg izlaza iz parka i bio je okrenut prema pravoslavnoj crkvi i ograđen ogradom od kovanog gvožđa. Na inicijativu dobrovoljaca, svečano je otkriven 30. decembra 1920. godine.
Na vrhu spomenika nalazio se mermerni dvoglavi orao, čija su raskriljena krila prevazilazila širinu stuba, a pri samom vrhu stuba dva medaljona, fotografije u porcelanu, Kralja Petra Prvog i Regenta Aleksandra Prvog Karađorđevića. Ispod medaljona je bio uklesan tekst prožet patriotskom notom, objašnjava etnolog Branislav Milić iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture Zrenjanina, ustanove koja je izradila projektno – tehničku dokumentaciju za obnovu spomenika.
Nakon okupacije Tomaševca 1941. godine, vlasti su naredile uklanjanje spomenika, te je on demontiran i postavljen na mesnom groblju. Pedesetih godina prošlog veka, prilikom odluke o podizanju spomenika žrtvama Drugog svetskog rata, sa mesnim vlastima je postignut dogovor da se pored njega postavi i spomenik sa groblja, ali da se sa njega uklone svi simboli i tekstovi koji su podsećali na kralja.
Spomenik je postavljen 16. maja 1952. godine, bez uklanjanja spornih simbola i teksta, koji su prikriveni nalepljenim kartonom. Međutim, zbog kiše, karton je spao, što je izrevoltiralo tadašnje vlasti, koje su već sledeće noći između 17. i 18. maja uklonile spomenik. Do dan danas nije se saznalo ko je učestvovao u uklanjanju spomenika niti gde je bačen. Pretpostavlja se da je bačen u Tamiš, objašnjava Milić.
Naš list je već naredne godine ponovo objavio tekst pod nazivom “Spomenik na dnu Tamiša”, u kojem je istaknuta zainteresovanost Opštinskog odbora za zaštitu spomenika kulture da se spomenik tomaševačkim dobrovoljcima iz Prvog svetskog rata pronađe ili podigne nov.
Današnji spomenik je svečano otkriven na dan pobede nad fašizmom, 9. maja 1970. godine. Postavljen je u severoistočnom delu parka, u blizini zgrade zemljoradničke zadruge, okrenut prema glavnoj ulici i udaljen par metara od ulične regulacije. Pre izvođenja radova na njegovoj obnovi, spomenik se nalazio u lošem stanju, te je radi sprečavanja njegove dalje degradacije bilo neophodno izvesti konzervatorsko - restauratorske radove. Nakon utvrđivanja stanja spomenika, predložene su odgovarajuće mere tehničke zaštite i sprovedeni su potpuni konzervatorsko-restauratorski radovi zasnovani na savremenim principima zaštite, ističe Milić.
Pored konzervatorsko - restauratorskih radova, prostor oko spomenika je parterno uređen sa dve prilazne staze, a utisak je pojačan dekorativnim podnim osvetljenjem, koje dodatno skreće pažnju javnosti podsećajući ih na događaje od pre sto godina, izuzetno bitnih za srpski narod, pogotovu za prostor Vojvodine.
Željko Balaban