Najuži centar Zrenjanina bogato arheološko nalazište
ZRENJANIN: Najuži centar Zrenjanina slobodno se može nazvati velikim arheološkim nalazištem.
Ispod današnjih trgova i ulica nalazilo se pravo arheološko blago koje svedoči o tome da su na ovim prostorima živele mnoge kulture od praistorije, do današnjih dana. Blago je završilo u muzeju, u privatnim kolekcijama, a ima primera i da su ga odneli majstori koji su izvodili radove. Kako su na javnom uvidu izmene i dopune Plana generalne regulacije zone „Centar”, u dokumentu su pobrojana sva arheološka nalazišta u strogom centru grada.
Jedno od najbogatijih nalazišta je dvorište Županijske palate, danas zgrade Gradske uprave Zrenjanin. U dvorištu se nalazila džamija, koja je podignuta posle dolaska Turaka, navodi se u tom dokumentu. Na ovom mestu nalazila se tvrđava podignuta u 15. veku. Kada su kopani temelji za proširenje zgrade otkriven je praistorijski materijal. Prilikom zemljanih radova ispred Gradske kuće, na prostoru gde se nalazi drvo tisa, radnici su iskopali fragmente praistorijske keramike iz vinčanskog perioda.
Na Trgu slobode, prilikom kopanja bunara, radnici su naišli na veću grupu nabacanih ljudskih skeleta koji pripadaju osobama raznog uzrasta. Na mestu gde se nalazi bunker, u dvorištu zgrade „Ogreva”, nađen je srednjovekovni novac Vuka Brankovića i Žigmunda Luksemburškog.
Arhitekte su konstatovale da se na prostoru nekadašnje fabrike „Soče”, a danas Tekstilovog tržnog centra, u Ulici Sonje Marinković, nalazila prva, manja tvrđava, koja je ucrtana i na jednoj od prvih karata grada. Na prostoru između zgrada Glavne pošte i Gradske narodne biblioteke, prilikom postavljanja toplovodne mreže, nađen je veliki broj fragmentovane keramike iz perioda od 16. do 18. veka. Ispred samog ulaza u poštu nađena je ostava novca Lajoša Velikog iz 14. veka. Novac je ostao u zbirci Milana Nikolića.
Kada su postavljali bazu poštanskog tornja, radnici su naišli na krčag, nekoliko celih posuda i veći broj fragmenata turske keramike i predali je Joci Bakalovu, piše u dokumentu koji je na javnom uvidu. A kada su kopani temelji za Bukovčevu palatu, otkriveno je dva kilograma srebrnih posuda. Taj materijal se danas nalazi u Temišvarskom muzeju.
Radnici koji su postavljali žardinjere na Trgu dr Zorana Đinđića, kod Vojvođanske banke, našli su dve sablje i četiri strele sa usadnicima dužine oko 20 centimetara. Sablje su se u dodiru sa vazduhom raspale, a ostale predmete uzeli su radnici.
Ono što posebno intrigira javnost su priče o lagumima, odnosno podzemnim hodnicima. Otkriveni su kada je postavljana kanalizaciona mreža u centru, i to ispred zgrade bivšeg Komiteta, kod Kino bašte, ispred nekadašnje Kreditne banke, u dvorištu Narodnog pozorišta, ispred Vodotornja… Svi hodnici imaju pravac prema Županijskoj palati.
Ž. Balaban