Korak ka obnavljanju spomenika Kralju Aleksandru u Somboru

U galeriji Kulturnog centra „Laza Kostić“ predstavljeni su radovi prispeli na javni konkurs koji je svojevremeno raspisala somborska Gradska uprava, pa ovdašnja javnost može da se upozna i sa prvonagrađenim rešenjem koje je izabrano kako bi se ispravila istorijska nepravda i vratilo spomen -obeležje vladara koji je ostvario vekovni san somborskih Srba i Bunjevaca i prisajedinio jednu od najvećih varoši slovenskog juga matici Srbiji.

Na osnovu mišljenja stručnog žirija kojim je predsedavao somborski vajar Peter Mraković, glavni urbanista, d.i.a. Milan Stojkov je i obelodanio da je prva nagrada, čiji je novčani deo čak jedan milion dinara, otišla u ruke beogradskog akademskog vajara Zorana Ivanovića i Aleksandra Nedeljkovića kao drugog člana autorskog tima.

Ivanović je umetničkoj javnosti poznat i po svojim realizovanim delima poput spomenika Kralju Ujedinitelju u Nišu, Nikoli Pašiću, Branislavu Nušiću, Milutinu Milankoviću i drugih u Beogradu, despotu Stefanu Lazareviću u Despotovcu....a kako je to naglasio Milan Stojkov, petočlani žiri se rukovodio odredbama javne nabavke, koje je u svim pojedinostima ispoštovao upravo tim Zorana Ivanovića.

Druga nagrada sa pripadajućim novčanim delom pripala je prof. Miodragu Živkoviću iz Beograda čiji su tim činili i podgorički arhitekta Nikodin Žižić i njegova koleginica iz Bara Maja Simonović. Treća nagrada, oko koje se nekoliko dana pre same prezentacije nagrađenih podigla medijska prašina otišla je u ruke Beograđanina Dragana Radenovića, kojem su u rešavanju urbanističkog i parternog uređenja pomogli Ivana Babić iz Budve i Aleksa Dajović iz Podgorice.

Na konkurs je prispelo još jedno rešenje, ono iz somborskog arhitektonskog studija „Jorgas” d.o.o. koje potpisuje vajar Igor Šeter poznat Somborcima po svojim realizovanim delima u ovom gradu posvećenim Lazi Kostiću, Veljku Petroviću i velikom sineasti Ernestu Bošnjaku, ali je ono ostalo bez „pobedničkog postolja“.

Nagrađeno rešenje Zorana Ivanovića predviđa da, u skladu sa uslovima za Sombor nadležnog Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Petrovaradina, spomenik posvećen Kralju Aleksandru Prvom Karađorđeviću, umesto prvobitno na glavnoj somborskoj ulici, bude podignut ispred istorijskog zdanja Skupštine grada, Županije, a po svom likovnom rešenju predstavlja vrlo sličnu repliku originalnog spomenika Antuna Avgustinčića koji su odmah po ulasku u Sombor 1941. godine uklonili mađarski okupatori.

Za razliku od okupatorksih vlasti koje su spomenik Ujedinitelju, premestivši ga u varoški muzej, samo uklonili, posleratne jednopartijske, komunističke vlasti su otišle korak dalje i tako uskladišteni spomenik poslale u livnicu u Kragujevac, kako bi se sredstvima zarađenim njegovim topljenjem sagradili ogradu oko stadiona lokalnog fudbalskog kluba „Radnički“.

Uspostavom višestranačkog sistema u Srbiji otpočela je i, ispostavilo se višedecenijska, prava borba za povratak spomenika Aleksandru Prvom Karađorđeviću u Sombor, koju je otežavala činjenica da orginalni kalupi velikog projugoslovenskog vajara Avgustinčića nisu bili sačuvani. Tačnije, kalupi za izradu biste samog kralja nisu postojali, dok su iz Avgustičićevog muzeja u Hrvatskoj, navodno zbog dotrajalosti, odbili da srpskim umetnicima ustupe postojeći kalup za statuu konja na kojem je pozicionirana figura ujediniteljskog kralja, deo spomenika koji je veliki hrvatsko- jugoslovenski vajar koristio u nekoliko slučajeva, pa i u onom kada je izrađivao figuru Slobode, koja i danas stoji ispred zdanja Ujedinjenih nacija u Njujorku kao svojevremeni poklon socijalističke Jugoslavije Organizaciji UN kojem je bila i jedan od osnivača.

M. Miljenović

Projekat „Građanska svest u Somboru“ realizuje DVP produkcija, a sufinansira grad Sombor. Stavovi izneti u projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.