Biciklom kroz Vojvodinu: Kucura

Na ulazu u selo, tabla sa imenom mesta na tri jezika - srpskom, rusinskom i mađarskom.

Nastavljam do groblja na kojem se sahranjuju grkokatolici i rimokatolici. Na ulazu se nalaze 14 uredno održavanih postaja Križnog puta koje prikazuju scene iz Isusovih poslednjih sati pre razapinjanja na krst. U sred groblja podignuta je velika „Kalvarija” koja simboliše brdo u Jerusalimu na kojem je Hrist razapet. Popeo sam se na nju, tu su tri krsta i pogled na savršeno uređeno groblje, jedno od najurednijih koje sam video u Vojvodini. 

Prvo pominjanje ovog sela u literaturi je zabeleženo u aktu iz 1543. Arhiepiskopije u Kaloči, kada se o Kucuri govori kao o nedovoljno velikom mestu da bi plaćalo porez. Kasnije je u turskim tefterima za Bačku nahiju iz 1590. Kucura pomenuta kao mesto u kome ima 18 kuća čiji vlasnici imaju obavezu plaćanja poreza.

Posle proterivanja Turaka - Bačka, Srem i Banat su bile retko naseljene oblasti i Dvorska komora pod uredom Austrougarske monarhije je u ove krajeve dovodila koloniste Nemce, Rusine i Slovake. Nemci su dolazili iz Nemačkog carstva, a Rusini i Slovaci su se samo premeštali unutar Habsburške monarhije. Po popisu pravoslavnih parohija 1733. u Kucuri ima 65 srpskih domova i tri pravoslavna sveštenika: Stefan Miladinović, Avram Gajnović i Kuzman Georgijević.

Pošto je Komora bila zadovoljna Rusinima koji su prvo bili naseljeni u Ruski Krstur, ona je uputila Petra Kiša iz Krstura u severne krajeve tadašnje Austrougarske, u županije Boršod, Abauj, Zemplin, Sabolč i druge, da tamo zavrbuje Rusine koji bi se doselili za selo Kucuru. 15. maja 1763. komorski administrator Redl je Petru Kišu izdao patent kojim mu je povereno da iz severnih delova Ugarske dovede oko 150 rusinskih porodica uz uslove: da svi budu podložnici liberae migrationis (seljaci koji su se, nakon izmirenja obaveza, mogli slobodno preseljavati), da budu rusinske narodnosti i grkokatoličke veroispovesti, sposobni za poljske radove u korist državnog dobra. Obećano im je da će u Kucuri dobiti prostor za kuće, ali odvojeno od drugih žitelja, kako bi mogli vršiti svoje grkokatoličko bogosluženje, da će dobiti dovoljno zemlje i pustaru Stub, a podlegaće istim obavezama kao i drugi podanici. Iste godine, 1763, u Kucuru je došla 41 porodica, a dve godine kasnije, Komora je dovela još 42 porodice iz severoistočnih ugarskih županija… 

Rimokatolička crkva Svih svetih u Kucuri sagrađena je 1861. a Molitveni dom 1896. Samostalna župa je osnovana 1815. a crkva koja je sagrađena 1859, nakon deset godina je produžena i sagrađen je toranj. Renoviranje crkve se obavljalo dva puta kada je molovana unutrašnjost crkve: prvo 1938. a zatim 1977. Crkva je posvećena Svim svetima, što prikazuje slika iznad glavnog oltara koju je naslikao bečki kipar i slikar Franc Dobijašovski. 

Knjiga Ante Nedića „Rimokatolička crkva Svi Sveti u Kucuri: 160 godina od izgradnje crkve” predstavljena je u martu ove godine u prepunom Domu kulture u Kucuri. O njoj su, osim autora, govorili upravitelj župe u Kucuri velečasni Karolj Sabadi, uz još nekoliko rimokatoličkih, grkokatoličkih  i pravoslavnih sveštenika kao i lokalnih kulturnih radnika. U knjizi štampanoj na mađarskom i na hrvatskom jeziku, opisana je i fotografijama prikazana spoljašnost i enterijer ove crkve koloritnih neogotskih arhitekturalnih elemenata i stari i novi župni dom, kapelica i križni put, kao i sva 24 župnika i upravitelja župe. 

Nastavljam dalje do centra sela i stižem do seoske škole koja nosi ime „Bratstvo i jedinstvo”. Ispred škole se nalazi spomenik partizanima poginulim u NOB-u.

Škola u Kucuri se prvi put pominje 1765. kao trivijalna škola u izveštaju Stefana Nesmara, komorskog provizora u Kuli, gde se navodi da u selu postoje učitelji za dve veroispovesti: grkokatoličku i pravoslavnu. Deca su išla u školu pet nastavnih dana, bez četvrtka i nedelje i to samo tokom zimskih meseci. Postojala su samo prva četiri razreda, i to u prva dva su išla mlađa, a u treći i četvrti starija deca. 

U selu se održava veliki broj tradicionalnih manifestacija.

„Kucurska žetva” se organizuje svake godine počev od 1979, uglavnom u letnjim mesecima za vreme žetve. Upravo po toj manifestaciji, kulturno-umetničko društvo u Kucuri nosi istoimeni naziv, KUD „Žetva“.

Akcija mladih „Pruži i ti svoju ruku“ koja promoviše multikulturalnost, interreligioznost i toleranciju, godišnja manifestacija koju organizuje Kucursko udruženje mladih. Već prva inicijativa je proglašena za najbolju lokalnu omladinsku akciju u Srbiji u 2011. Traje par dana, okuplja par stotina mladih volontera iz cele Srbije sa ciljem pomoći starijim ljudima u domaćinstvima i uređenju sela.

„Kucurski klip“ je međunarodni festival humora i satire, pod organizacijom DOK-a. „Fijakerijada“ u Kucuri je relativno nova lokalna manifestacija koja je prvi put održana 2011. Fijakerijada je takmičarskog karaktera, tridesetak zaprežnih kola se nadmeta u vožnji dvoprega i četvoroprega, a u programu su uvrštene i druge aktivnosti, poput nastupa mažoretkinja. „Kostelnikova jesen” je kulturno-umetnička manifestacija Rusina, koja se organizuje u mestima po Vojvodini, uključujući i ovo selo.

U Kucuri su se rodili pisci kao što su Janko Fejsa, Oskar Kočiš, Serafina Makaji, Serafina Međeši, Silvester Makaji i Vladimir Sabodajko, koji su svi stvarali većinom na rusinskom jeziku. Takođe, rodom iz Kucure su i poznati profesori rusinskog jezika — Julijan Ramač i Havrijil Nađ, kao i teolog Jakov Kulič…

U Kucuri je prema popisu iz 2011. živelo 4.323 stanovnika, od toga punoletnih 3.427. Prema tom popisu ima 1506 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,88. U selu živi 47% Rusina, 38% Srba, 7% Mađara...

Pred kraj Drugog svetskog rata, Nemci se skoro u potpunosti iseljavaju iz Kucure. U njihove kuće dolaze kolonisti. Prva grupa od 4 porodice je došla iz Crne Gore u oktobru 1945. druga grupa koju je sačinjavala 21 porodica iz Makedonije i Kosova u aprilu 1946. i treća od 150 porodica iz BiH sa područja Bosanske Krupe u maju 1946. 

U centru sela nalaze se prostorije Doma kulture na kojima je tabla posvećena 250. godišnjici doseljavanja Rusina u Kucuru (2013). Tu je i Dobrovoljno vatrogasno društvo.

U selu postoje četiri crkve. Rusini idu u grkokatoličku, Srbi u pravoslavnu, Mađari i Hrvati u katoličku, a Romi u evangelističku. Meštani kažu da u selu gotovo da ne postoji porodica koja je potpuno etnički čista. „Svi imaju neku strinu Rusinku, tetka Mađara, baku Srpkinju, ujnu Nemicu...”, kaže mi devojka koja mi služi izvrstan sladoled i nešto manje uspešno napravljen espreso u poslastičarnici „Medeno srce” koja se nalazi u samom centru sela. Dok uživam u hladovini suncobrana prolaze deca na biciklima, majke sa malom decom i - svi lepo pozdrave, iako me ne poznaju. Običaj nekad karakterističan za gotovo sva sela u Vojvodini koji sam tokom mojih vožnji biciklom - zapazio u većoj meri samo u dva sela - Bačkom Bregu i ovde u Kucuri.

Grkokatolička crkva Uspenja Presvete Bogorodice potpada pod nadležnost Krsturske grkokatoličke eparhije. Potiče iz druge polovine 18. veka. Po svojim i arhitektonskim odlikama, pripada stilu koji je poznat kao panonski barok. Ima četvorougaonu apsidu, a bočni zidovi su ojačani kontraforima. Sagrađena je 1765. neposredno nakon doseljavanja grkokatoličkih Rusina u to mesto. 

Po popisu iz 1778. godine u Kucuri je bilo 658 grkokatolika, a već nakon tri godine, 1781. broj grkokatolika u Kucuri je narastao do 1215. Naglo povećanje rusinskog stanovnišva u selu bio je razlog da je ta crkva postepeno postajala tesna. Godine 1792. je postavljen temelj nove crkve, a izgradnju crkve koja je i danas aktivna, dozvolila je carica Marija Terezija i o tome izdala rešenje 8. jula 1780. To je potvrdio njen sin Josip Drugi 1786. i crkva je izgrađena o trošku ugarske dvorske komore 1795. Ikonostas je slikao slikar Arsa Teodorović, a rezbarije na ikonostasu je izradio Johan Štajnhauzer, skulptor i ikonorezac iz Sombora. Ikonostas je postavljen 1813. godine. Vladika Konstantin Stanić je 1820. posvetio novu crkvu koja nosi ime Uspenja Presvete Bogorodice.

Najnovija crkva u selu je pravoslavna. Obzirom na to da je pravoslavna crkvena opština imala samo malu bogomolju, vernici su se početkom devedesetih godina prihvatili izgradnju pravoslavne crkve. Episkop Eparhije Bački Irinej Bulović je 1995. posvetio temelje budućeg pravoslavnog hrama Uspeniju Bogorodice koji je sagrađen 2010.

Vraćam se nazad do Ulice Đure Biljne koja me vodi ka prevodnici na Kanalu DTD i dalje ka Zmajevu. Dok sam prolazio pored terena Fudbalskog kluba „Iskra”, naišao sam na momka koji je jahao belog konja. Kaže da u selu postoji Konjički klub „Vezir” koji je i organizator pomenute „Fijakerijade” i čiji se članovi takmiče na sličnim manifestacijama širom Vojvodine.

Stižem do prevodnice na Kanalu DTD, jedne od ukupno 23 koliko ih ima u ovom sistemu čiji počeci u Vojvodini sežu još od kraja 18. veka koji i na žalost nije održavan kako bi trebalo. Sa desne strane prevodnice kanal je potpuno prekriven žabokrečinom a njegovo korito značajno suženo trskom pa se čini da taj deo i nije plovan. Leva strana kanala je u mnogo boljem stanju i tu zatičem jednog pecaroša koji se dok se spušta veče nada nekom ulovu.

Od prevodnice na kanalu u Kucuri do Zmajeva vodi me uzak asfaltni put dugačak čak 15 kilometara. Obilaze me motocikli, automobili i traktori, sklanjam se sa puta širokim kombajnima i kada sam stigao u centar Zmajeva već je bio potpuni mrak.

Robert Čoban