BICIKLOM KROZ VOJVODINU: Crkva Sv. Sisoja Velikog tri puta menjala ime!

Na njemu se između ostalog kaže da ovaj Časni Krst “svojim trudom podiže gospodin Luka Jovanović iz Boljevaca (Dragan Šnicla)”. Jovanović je inače Rom koji živi u dijaspori a do sada je više puta finansijski pomagao manifestacije posvećene baštini romske manjine u ovom kraju.

Kada uđete u Novu Pazovu, u centru sa leve strane puta, malo zavučen između zgrada nalazi se Hram Prepodobne mati Paraskeve. Na praznik Materice, 2003. osvećeno je zemljište na kom će, 2004. početi izgradnja hrama Prepodobne mati Paraskeve, po uzoru na Lazaricu iz Lazareva, kod Banja Luke. Grubi građevinski radovi završeni su 2007. Sredstvima iz buyeta novopazovačke mesne zajednice, kao i dobrovoljnim prilozima vernika, podignuto je velelepno zdanje, zidova visokih preko sedam metara, sa zvonikom od 45,5 i kupolom od 29 metara.

Nakon hramovne slave, 27. oktobra 2013. zahvaljujući materijalnoj pomoći primljenoj od Opštine Stara Pazova izgrađena je ograda na zapadnoj, južnoj i severenoj strani porte, koja je, zajedno sa soklom, obložena granitom. Postavljena je i staza od “štampanog betona, u boji”, površine 400 kvadratnih metara a takođe je uređena i porta. Nisku, vešto rezbarenu ikonostasnu pregradu izradili su Slobodan Marunić i Milorad Jovančić, troškom Vidoja Mikavice, 2010. a isti ktitor darovao je i granitnu Časnu trpezu, 2013. Oltarsku pregradu i površinu od oko sedamdeset kvadratnih metara svoda oltarske apside oslikao je ikonopisac Borislav Živković iz Kikinde. Tri zvona teška 600, 300 i 150 kilograma, priložili su Milun Jovanović, Miroslav Trivić i Radovan Milanović. Celokupan granit na podu i stepeništu ove svetinje obezbedio je Šmigo Šmigić, a bakar kojim je pokrivena predstavlja dar Mihajla Lukovića. Krstove na tornju, kupoli i nadstrešnici darovao je Milan Turanjanin. U crkvi je pohranjena riza iz Jašija, u kojoj su bile položena mošti Svete Petke.

Nedaleko odatle nalazi se najstarija pravoslavna crkva u Novoj Pazovi koja je za vreme svog postojanja od 1945. do danas - čak tri puta je menjala ime i sveca zaštitnika. Hram Prepodobnog Sisoja Velikog nalazi se u Njegoševoj ulici br. 3 i predstavlja prvi pravoslavni bogoslužbeni prostor u Novoj Pazovi, osvećen je na Božić, 1945. u zgradi koja je pre Drugog svetskog rata, kada su Nemci bili većinsko stanovništvo u mestu, pripadala Evangeličkoj crkvi, sa salom i stanom sveštenika.

Kada je ovo zdanje dodeljeno prvom pravoslavnom svešteniku, tada je sala preuređena u hram i snabdevena svim potrebnim sakralnim predmetima. Od sakupljanih umetnina, veću materijalnu vrednost imala je samo celivajuća ikona Majke Božije, pred ikonostasom, koju je priložila uprava beogradskog Sabornog hrama. Većinu inventara nabavio je penzionisani vojni sveštenik iz Beograda, protojerej Marko Kirić. Na zalaganje paroha jereja Bogdana Mihajlovića, uz malu kapelu Silaska Svetog Duha na apostole prizidan je današnji zvonik. Nakon izgradnje drugog hrama u Novoj Pazovi, takođe posvećenog Silasku Svetog Duha na apostole, na predlog protonamesnika Mileta Jokića, Episkop sremski Gospodin Vasilije doneo je odluku (31. avgusta 2000), po kojoj je prvobitna bogomolja preimenovana i posvećena Prepodobnoj mati Paraskevi. Odluka je svečano objavljena na praznik Svetog apostola Tome, 19. oktobra iste godine. Međutim, zbog podizanja novog hrama Prepodobne mati Paraskeve u mestu, Episkop sremski ponovo je preimenovao, 30. aprila 2011. staru kapelu, posvećujući je Prepodobnom Sisoju Velikom (19. jul).

Treća crkva u Novoj Pazovi, Hram Svete Trojice nalazi se u Svetosavskoj ulici br. 1 pored Starog groblja. Postavljanje temelja hrama posvećenog Silasku Svetog Duha na apostole (Sveta Trojica) osvetio je Episkop sremski Vasilije, 21. maja 1989. Bogomolja je podignuta 1993. u vizantijskom stilu. Ikonostas je postavljen 1996. a izradili su ga monasi manastira Žiča, freskopis je urađen 2015. Hram su živopisali protomajstor Dragan Marunić, magistar Dragan Stanković i magistar Nemanja Marunić. Od 2018. u hramu se nalazi čestica moštiju Svetog Nektarija Eginskog. U lepo uređenom dvorištu nalazi se fontana a na uredno pokošenoj travi i golići za mali fudbal.

Hronika novopazovačkog Starog groblja beleži da su se na njemu nekada nalazili grobovi Nemaca, osnivača sela. Čovek kojeg smo sreli na groblju kaže da su poslednji nemački nadgrobni spomenici uklonjeni pre više od 50 godina. Na njihovim mestima sahranjivani su novi stanovnici Nove Pazove doseljeni posle Drugog svetskog rata iz Like, Dalmacije i Bosne.

Na Starom groblju veliki je broj spomenika na kojima su pokojnici prikazani skulpturama u prirodnoj veličini.

Kao i na mnogim drugim grobljima u Sremu i ovde je česta pojava da se na prednje strane spomenika nalaze imena i “službene” fotografije pokojnika dok se na zadnjoj strani nalazi neka opuštenija fotografija koja ih prikazuje u onome šta su najviše voleli da rade.

Na zidovima kuća i zgrada u Novoj Pazovi česti su murali sa likovima Draže Mihajlovića, vojvode Momčila Đujića, generala Ratka Mladića... U centru mesta je i kiosk za prodaju nacionalnih obeležja sa natpisima “Pišimo ćirilicom!” i “Hvala narodu Rusije”. Istog dana predveče, Predrag Mihajlović, sveštenik u Kupinovu, rođen u Novoj Pazovi, priča mi dok jedemo lovački paprikaš u etno-kući kako koreni srpskog nacionalizma u njegovom rodnom selu sežu do kraja osamdesetih. Tada je Mirko Jović osnovao Društvo “Sava” iz kojeg je nastala Srpska narodna obnova. SNO je prva nacionalna stranka nakon pada komunizma Srbiji koja je osnovana na Badnje veče, 6. januara 1990. u Novoj Pazovi.

Novoformiranoj stranci se priključio književnik Vuk Drašković koji je tog dana postao potpredsednik SNO. Zbog upornih pokušaja da promeni stranački program, insistrirajući na očuvanju Jugoslavije kao i pokušaja promene imena, odnosno faktičkog gašenja stranke, Vuk Drašković je 9. marta 1990. isključen iz SNO.

Sa svojim pristalicama formirao je otcepljeno krilo 14. marta 1990. koje se ujedinilo sa Srpskim slobodarskim pokretom Vojislava Šešelja iz čega je nastao Srpski pokret obnove.

Funcioneri SNO su u prvih deset meseci 1990. godine više od 500 puta privođeni i hapšeni, ometani su i zabranjivanji skupovi i promocije.

SNO je na Đurđevdan 1990. obeležila krsnu slavu i đurđevdanski uranak na Oplencu kraj Topole. To je bio prvi uranak posle Drugog svetskog rata u Karađorđevoj Topoli i u crkvi Svetog Đorđa na Oplencu u kojoj su sahranjen Karađorđe i njegovi potomci.

Stranka je učestvovala na većini izbora koji su održani do 1996. kada se integrisala u SDS srpskih zemalja čiji je predsednik bio Radovan Karayić.

Nova Pazova je danas mesna zajednica opštine Stara Pazova. Do 1958. Nova Pazova je bila opština, ali je tadašnjom promenom sistema lokalne samouprave došlo do ukrupnjavanja opština, čime je Nova Pazova izgubila status opštine. Danas u Novoj Pazovi se sve više pojavljuje ideja za potrebom ponovnog dobijanja statusa opštine i to svakako ima utemeljenje kako u privrednoj snazi ovog sremskog naselja tako i broju stanovnika koji beleži pozitivnu stopu priraštaja poslednjih godina i veruje se da je danas brojnije od sedišta opštine Stare Pazove. Prema popisu iz 2011. u Novoj Pazovi je živelo 17.105 stanovnika dok je tokom ratova devedesetih ovde bilo i do 25.000 ljudi zbog velikog broja izbeglica iz Bosne i Hrvatske.

Robert Čoban

„Prvi su videli smrt, drugi jad, a tek treći hleb!”

Nova Pazova je bila prvo i najveće nemačko naselje u Sremu nastalo kolonizacijom podunavskih Švaba iz oblasti Baden-Virtenberg. Kada je nakon Požarevačkog mira 1718. Srem pripao Austro-Ugarskoj carevini započeto je naseljavanje, pravljenje vojne granice prema Turcima, najpre sprskim življem, a onda i nemačkim. Za to su bili pogodni evangelisti Nemci, tako je siromašnom nemačkom stanovništvu podunavskih Švaba obećano sve najbolje u Sremu. Vojna uprava dozvolila u jesen 1791. naseljavanje 62 nemačke porodice evangelističke veroispovesti u Pazovu ali je zbog nepoznatih razloga formirano novo naselje tako što je od pustare Pazua (nekadašnji naziv za Staru Pazovu) odsečen jugoistočni deo.

Zima i hladno vreme zateklo je doseljenike koji nisu stigli za kratko vreme da sagrade kuće. Pazovčani su ih pozvali da prezime u njihovom mestu, a s proleća su im pomogli da na pustari sagrade svoje naselje. U znak zahvalnosti, Nemci su novoformirano naselje nazvali Novom Pazovom, a od tog momenta Pazovi je pridodat pridev Stara. Tako su prvi stanovnici Nove Pazove podunavske Švabe primili dužnost i prava graničara. Samo naselje je izgrađeno planski a neki kolonisti su se potom naselili na mesta sa oceditijim poljoprivrednim zemljištem. Međutim kada su se doselile neke tih od nemačkih porodica su se i raselile da ih je ostalo 1802. njih 40. Kako bi podstakla naseljavanje ovog područja država je dala novac i poljoprivredne alatke, stoku i zemlju, s tim da joj se sve uloženo vrati kroz porez. Naseljenici su uložili mnogo truda da močvarno zemljište pretvore u pogodno za život i obradu. Prve godine nisu imali prinosa jer je 1792. bila velika poplava, tako da im je početak bio mučan i težak pa je ostala izreka “Prvi su videli smrt, drugi jad, a tek treći hleb”.