Priština ostatke pravoslavnog hrama predstavlja kao katoličku crkvu

Na sajtu kosovskog Ministarstva kulture za novobrdsku Crkvu Svetog Nikole piše da je reč o "objektu sa najvećim dimenzijama u Novom Brdu, za koji se smatra da je bio katolička katedrala, koja pripada rimskom stilu". 



Kosovske institucije i predstavnici vlasti nastoje da ostatke najznačajnijeg novobrdskog crkvenog objekta, sabornog pravoslavnog hrama Svetog Nikole, predstave neupućenima kao ostatke nepostojeće rimokatoličke "Artanske katedrale", navodi se u saopštenju Odeljenja istorijskih nauka SANU. 



Iz SANU napominju da vlasti u Prištini prećutkuju bogatu srpsku prošlost Novog Brda, a sa druge strane nudi niz neodrživih tvrdnji o novobrdskoj crkvi Svetog Nikole. 



"Tamo, između ostalog, stoji da se za nju "smatra da je bila Katolička Katedrala", mada Novo Brdo pre pretvaranja te crkve u džamiju nikada nije bilo sedište rimokatoličkog biskupa, da po "obliku izgradnje, pripada rimskom stilu" (!!?), iako je u njoj otkopano i obilje arhitektonske plastike tzv. moravskog stila, da su tu "katedralu" izgradili "dubrovčani", mada je u njoj otkriveno mnoštvo ostataka ćirilskih natpisa, pa i onaj protomajstorov", navodi se u saopštenju. 



Stav akademika iz Odeljenja istorijskih nauka SANU je da je ovakvo "nepoznavanje" stvari veoma čudi kada se zna da su u novije vreme objavljene dve veoma ozbiljne i obimne naučne monografije o Novom Brdu i njegovoj crkvi Svetog Nikole. 



Obe uporedo na srpskom i engleskom jeziku (V. Jovanović i drugi, "Novo Brdo, Beograd 2004; M. Popović, I. Bjelić, Crkva Svetog Nikole. Katedrala Novog Brda, Beograd 2018).



Iz SANU podsećaju da su arheološka istraživanja lokaliteta Novo Brdo započela 1952. godine. 



Fadilj Hodža, 15 godina kasnije obrazložio je politički motivisanu odluku da se zaustave arheološka istraživanja Novog Brda rečenicom: "Nas to uopšte ne interesuje, to je srpski spomenik". 



No, započeta 1952. godine, pomenuta istraživanja do tada su već bila dala značajne rezultate.



Kako navode eksperti iz SANU, istraživanja su potvrdila tačnost podataka iz pisanih izvora o tom gradu koji su krajem 15. veka osnovali i kasnije svesrdno podržavali kao jedno od najznačajnijih privrednih i urbanih središta srednjovekovne Srbije, vladari iz dinastija Nemanjića, Mrnjavčevića, Lazarevića i Brankovića. 



"Na prostoru novobrdskog Donjeg trga pronađeni temelji velikog rimokatoličkog hrama Santa Maria de Nuovomonte, tzv. Saške crkve. Nadalje, otkopani su 1956. godine i ispitani ostaci monumentalnog hrama u središtu nekadašnjeg podgrađa. Na osnovu svedočanstava nešto mlađih narativnih izvora, ali i zahvaljujući mnoštvu pronađenih ostataka moravske kamene plastike sa srpskim natpisima, kao i fragmenata fresaka, takođe sa ćiriličnim slovima, moglo se pouzdano zaključiti da je reč o pravoslavnoj crkvi Svetog Nikole, naknadno proširenoj, pri kojoj su jedno vreme stolovali novobrdski mitropoliti", navodi se u sopštenju iz SANU. 



Prema rezultatima istraživanja, Crkva Svetog Nikole je posle pada grada pod vlast Osmanlija pretvorena u džamiju. 



"Pronađen je u njoj i ulomak natpisa na srpskom jeziku koji je o svom pregnuću na podizanju crkve ostavio njen graditelj (protomajstor). Zahvaljujući istraživanju različitih izvora zna se i za nekoliko drugih novobrdskih pravoslavnih hramova, kao i za manju rimokatoličku crkvu Svetog Nikole (capella Santi Nicolai), koja je bila u službi još 1642, kada je srpska saborna crkva, posvećena istom svetome, već uveliko bila pretvorena u džamiju" poručuju iz SANU. 



Dalje se u saopštenju poručuje da "prikrivanje naučno utvrđene istine i iznošenje netačnih podataka predstavljali su samo prvi korak u neprihvatljivom smeru. 



Potpuno prenebregavajući rezultate dugogodišnjih istraživanja, objavljene u pomenutim knjigama, Arheološki institut u Prištini započeo je nedavno, uz podršku nemačke ambasade naučno i stručno neutemeljenu "rekonstrukciju" starijeg dela crkve Svetog Nikole, dajući mu oblik trobrodne bazilike, koji zasigurno nije imao.



"Dok mnoge stare srpske crkve uništene 1999. i 2004. godine, čiji je izgled savršeno dobro poznat, ostaju u razvalinama u Mušutištu, Rečanma, Dolacu, Čabićima... potpuno se proizvoljno obnavlja jedan davno srušeni hram. Valja pritom primetiti da su kosovske vlasti nedavno zabranile i rekonstrukciju crkve Svetog Nikole u manastiru Svetih arhanđela kod Prizrena, iako za njeno obnavljanje ima znatno više podataka nego za obnovu novobrdskog hrama", navode u SANU.



Jasno je zato da nije na delu želja za rekonstrukcijom drevnog crkvenog spomenika u Novom Brdu već pokušaj tendencioznog konstruisanja njegovog novog identiteta, poručuju akademici.



U saopštenju se dodaje da je ostacima tog hrama naneta velika šteta već radovima u prvoj fazi, a ona će se tragično uvećavati ukoliko projekat "rekonstrukcije" ne bude odmah obustavljen. 



Višestruko sporna "obnova" započeta je i bez saglasnosti Saveta za sprovođenje i nadgledanje, čiji je član Srpska pravoslavna crkva. 



"Posebno ciničnim čini se to što najviši predstavnici vlasti tzv. Republike Kosovo izjavljuju da hram čiji se konfesionalni identitet prekraja i izgled proizvoljno menja predstavlja "dokaz suživota u ovim oblastima"", ističe se u saopštenju.