Rođendanski poklon - titula počasnog građanina Tesli

Nikola Tesla ponovo je bio predmet razgovora. Nimalo slučajno, Udruženje vojvođanskih učitelja i Gradska biblioteka odabrali su 10. jul i svečanu salu Gradske kuće za vreme i mesto prisećanja na lik i delo Nikole Tesle jer je na tom mestu pre 80 godina on proglašen za počasnog građanina Novog Sada, u kom, nažalost, nikada nije bio. Novi Sad je bio prvi grad na svetu koji je tog našeg genija proglasio počasnim građaninom i taj čin bio je rezultat jakog Teslinog kulta koji je negovan u vojvođanskog prestonici još za njegovog života.

- U Novom Sadu je, među profesorima i đacima nekada Velike Srpske pravoslavne gimnazije, današnje Gimnazije “Jovan Jovanović Zmaj” vladao Teslin kult - rekao je tom prilikom direktor Gradske biblioteke Dragan Kojić.- Najviše su tome doprineli profesori Stevan Milovanov i Jovan Živojnović, a njihov najvredniji sledbenik bio je đak Slavko Bokšan, koji je od 1905. Teslom bio opsednut da je kasnije u zrelo doba, do kraja života, stalno pisao o njemu i njegovom delu.

Život i delo Nikole Tesle bili su tema napisa u Letopisu Matice srpske, čak je 1927. godine ta naša najstarija kulturna ustanova izdala publikaciju o njemu povodom sedamdesetog rođendana. Novi Sad mu je posvetio ulicu daleke 1918. godine, 1935. pokrenut je i jugoslovenski radio-časopis pod njegovim imenom.

Kulminacija svega toga bilo je proglašenje  za počasnog građanina. Bilo je to 10. jula 1936. godine na sednici Gradskog veća, kojoj je predsedavao tadašnji gradonačelnik dr Branko Ilić, lekar, kolekcionar i  novosadski dobrotvor.Svih pet tačaka dnevnog reda sednice bilo je posvećeno Tesli uz opsežna predavanja koja su po ko zna koji put bacila svetlost na njegove izume i njihov značaj, kao što je na toj večeri 80 godina posle o njemu govorio direktor Teslinog muzeja u Beogradu dr Branimir Jovanović.

-Danas se navršilo 80 godina od rođenja Nikole Tesle, velikog sina našeg naroda, jednog od najvećih naučnika i pronalazača ne samo današnjice već čitave istorije - rekao je tada, između ostalog, dr Ilić.- Ova godina pripada Nikoli Tesli. Naš narod je širom cele Jugoslavije na dostojan način proslavio osamdesetogodišnjicu i sa zadovoljstvom ističem, da su sva tri naša plemena i i srpsko i hrvatsko i slovenačko, odali u punoj meri priznanje ovom Titanu, koji je ponikao iz našeg srpskog plemena, a koji je ponos cele Jugoslavije i čitavog Slovenstva.

Na tom skupu potekao je i predlog da se u Beogradu podigne Institut Nikola Tesla. Pročitan je i telegram koji je upućen Tesli u hotel Njujorker u Njujorku.

“Diveći se vašem velikom geniju, koji je stvorio neprolazna dela na korist celog čovečanstva, a na slavu Srpstva i Jugoslovenstva, gradski većnici Grada Novog Sada sa današnje svečane sednice upućuju vam prilikom vašeg 80 –og rođendana najlepše želje za dug život i u ime skromnog oduženja svoga duga, proglasili su vas danas počasnim građaninom Grada Novog Sada. Živeo veliki Tesla, sin, ponos i slava srpskog naroda”, pisalo je u telegramu.

Poštovanje Teslinog imena nastavljeno je i traje do danas. Dokaz je i ovogodišnja manifestacija Dani Nikole Tesle povodom 160-godišnjice njegovog rođenja.

Z. Milosavljević